Жанкъушну айтхылы чюгюндюрлери

Жылла оза барсала, алгъыннгы батырларыбызны аздан-аз сагъынабыз. Жашаугъа жангы жигитле киредиле. Аслам эс алагъа бурулады. Алай озгъан кезиулени ахшыларын а унутургъа жарарыкъ тюйюлдю. Ала кеси заманларында, кёп къыйын салып, ахшы ишлери бла сыйгъа тийишли да болгъандыла, халкъыбызны атын иги бла айтдыргъандыла.

Аллай жигер адамларыбыздан бири Къартлыкъланы Жанкъушду. Ол 1932 жылда Быллымда туугъанды. Атасы Нартандан къабартылы Сеинов Хажинагъай, анасы уа Къулийланы Кермахан. Была юйдегили болгъандан сора сагъынылгъан элде жашап тургъандыла. Къабартылы жаш ара мюлкде темирчи эди. Атха, арбагъа кереклени ишлегенди. Адамлагъа да болуша тургъанды.

Уруш башланнганда уа, къазауатха кетеди. Жаяу аскерни санында кёп сермешлеге къатышханды. Ол санда Украинаны ара шахары Киевни азатлагъанда да болгъанды. Демлешлени биринде, къатындан узакъ болмай топ атылып, бутуна темир сыныкъ кирип, госпитальда кёп жатханды. Алай аны чыгъарыргъа бир врач да базынмагъанды. Ёлгюнчюге дери къыйнап тургъанды ол аны.

Хорламдан сора солдат элине келеди. Алай юйдегисин тапмайды. Адамлары уа Къыргъызстанда Кант районда «Къызыл партизан» колхозда эдиле. Артда аны «Заря» мюлкге къошадыла. Хажинагъай, излей кетип, аланы табады, кесини юч жашы бла эки къызы, къайын анасы эм урушдан сакъат болуп келген къайыны бирге турадыла.

Колхозда бал туз чюгюндюр ёсдюредиле. Жангы келгенлеге да жер юлюшле бередиле. Кермаханнга да бир гектар жетеди. Ол да анда аламат тамырланы айнытыргъа керекди. Алай, аны саулугъу осал болуп, аллай ишге жараялмайды. Анасыны орунуна къызы Жанкъуш барады. Ол заманда анга онеки жыл бола эди. Кесинден абадан тиширыула бла тенг урунуп тургъанды. Бир-эки жылдан а, тирлик алып, аланы да озады.

Эрттенликде маллагъа къарап бошагъандан сора, гетменни да къолуна алып, Жанкъуш жумушуна тебирейди. Бир игиси, узакъ барыргъа тюшмей эди. Жер юлюшлери юйлерини къатында, бахча аякъларында. Алай болгъанлыкъгъа, иш асыры кёпден, кюн ортада юйге келип, ауузланып, бираз солургъа окъуна онг жокъ.

Жанкъуш бахчасын алай ариу тута эди, райондан, областьдан, андан башха жерледен да колхозгъа тинтиучюле келселе, аны жер юлюшюне элтгендиле. Бир ханс неда бирге къошулуп ёсген эки битим кёрюнмегенди. Адамла уа: «Бир-бирлени арбазларында окъуна жокъду быллай тазалыкъ», - дей эдиле.

Таулу къызчыкъ биринчи жыллада гектар жерден 650 центнер тирлик алып тургъанды. Жанында тёрт-беш таулу къатын чюгюндюр ёсдюредиле. Барысы да бек къаты ишлейдиле. Сау жайны кёп къыйын салып кюрешген бахчаларындан аламат битим да жыядыла. Болсада кёрюмдюлени чыгъаргъан кезиуде быланыкъы аз болгъанлай къалады. Сора тиширыуладан бири Жанкъушха: «Келигиз, звено къурайыкъ. Сени окъууунг барды. Башчы бол. Кюзде, чюгюндюр жыйгъан кезиуде, базманда туруп, къаллай бир ётдюргенибизге къагъыт ал. Алайсыз ишибиз кёрюнмейди, хакъыбыз да иги чыкъмайды»,-дейди.    

Алай бла таулу тиширыуладан жангы звено къуралады. Бир    бирлерине да болуша, ишлегенлерича кюрешип турадыла. Кюз артында уа, биягъыча, былагъа аз санап къоядыла. Жанкъуш а, хар ётдюрген машиналарыны квитанцияларын алып, конторда тинтдиреди. Он машина чюгюндюрлерин башха бригадагъа ётдюрюп тургъанлары ачыкъланады.

Аны хайырындан ишчи кёрюмдюлери да кётюрюледи. Гектар сайын адам башындан 750 центнер болады. Андан сора этилген иш дайым эсепде тургъаны себепли таулу къызланы кёрюмдюлери андан энишге тюшмегендиле. Хакълары да кётюрюледи.

Элли алтынчы жылда Жанкъушну жер юлюшюнден чюгюндюрню энчи санагъанда, гектарындан 870 центнер болгъанды! Ол а битеу областьда да бек бийик тарих эди. Къара чёпде болгъанлыкъгъа, жигер къызны иши кёрюнмей къалмады. Областьха депутатха да айырдыла. Дагъыда ол жыл анга Урунууну Къызыл Байрагъыны ордени да берилди. Ол алгъыннгы къыралыбызны эм сыйлы саугъаларындан бириди.

Ол жыл Жанкъушну ВДНХ-гъа да чакъырадыла. Анда, битеу къыралдан сайлап, бек бийик эл мюлк жетишимле кёргюзтюлгендиле. Областьда уа ары жиберирге таулу къыз ёсдюрген тамырланы сайлайдыла. Болсада ол кеси баралмайды, къагъанакъ сабийи бла юйде къалады. Алай аны чюгюндюрлеринден жибередиле. Алагъа къарагъан комиссия бийик багъа берип, иесине алтын майдал ийгенди.

Къыргъызстанны кесинде болгъан кёрмючлеге да къатыша тургъанды. Хар заманда да алчыланы санында эди. Гитчелигинден къыйын иш боюнуна тюшген эсе да, арыса-талса да, ол, аны тийишли тамамлап, махтау алып тургъанды.

Орта Азиядан къайтхандан сора Лашкутада колхозда ишлеп тургъанды. Баш иеси Къартлыкъланы Магомет бла беш сабий ёсдюрген эдиле.