Хирург

  Хирург Кючменланы Мустафа Нальчикде 1-чи номерли шахар клиника больницада ишлейди. Ол оюм этгеннге кёре, план бла этилген операцияла, сёзсюз, тынчдыла, къыйын ауруп келтирилген саусузлагъа операция этерден алгъа уа, битеу кючюнгю, акъылынгы, къарыуунгу да анга берип, не къадар эс бурууну излейдиле.

Мустафа, Къазанда медицина институтну бошап, анда битеулю  хирургиядан онкология курсну ординатурасын да бошагъанды. Окъугъан заманында уа эки жылгъа ракет аскерледе къуллукъ этерге да баргъанды. Сёзсюз, аскерден сора жангыдан окъуп башлау къыйын болур деп да жарсыгъанды, алай ол угъай да, женгил окъуна болгъанды. Ким биледи, аскер къуллукъ анга бютюн жууаплылыкъны сезерге болушхан болур.

Студент жылларын эмда преподавательлерин уллу хурмет бла эсгереди: педагогла тюненеги школчулагъа  уллу хурмет бла къарай эдиле, ол зат а аланы бютюн иги окъургъа кёллендире эди. Атлары кенг белгили профессорла санга: «Коллега, доктор»,- деп сёлешселе, аланы ышаныулукъларына кертичи болургъа итинесе.

 Республикагъа къайтырдан алгъа уа, Нальчикде иш табарма деп ышанып келе эдим, болсада аны Зольск район больницагъа жибередиле, ишлерге адам табылмайды деп. «Алай бла Залукокоажеге барама. 60 ундурукъгъа кюндюзгю хирургия, жангыз бир врач: бири ауруп, башхасы кеси ыразылыгъы бла кетип, ючюнчюсю Нальчикге кёчюп. Алайды да, министр кадрла бла болумну юсюнден семиртип айтмай эди. Андан сора эки-юч хирург бирге ишлей эдик»,-дейди Кючмен улу.

 «Сууда уста жюзерге сюе эсенг, кемеден тенгизге секирирге керексе,» - деп ышарады Мустафа Музафарович, уллу институтну клиникасындан хирургия жаны бла сау районда болгъан  проблемала бла бетден-бетге тюбегенин эсгере. Хау, артыкъ къыйын саусузла да жокъ эдиле. Болсада кеслерин ачытханла, аш орунлары иги ишлемегенле, дагъыда кёп башхала тюбей эдиле. Операцияланы  план бла, мычымай  да этерге тюшген кезиуле болгъандыла.         

Эсде къалгъан иш: кёп сабийли ана, юйюрде дагъыда бир сабий артыкъ боллукъду деген оюм этип, аны кетертирге келгенди, болсада аны асыры тапсыз этгенден, тиширыуну терк болушлукъ берген машина бла бизге келтиредиле. Гинекологла Нальчикден Тамара Позднякованы чакъырадыла, ол ана орнун кесип кетереди, Кучмен улу уа  андан къалгъан къыйын операцияны этеди. Тёртюнчю кюн саусузгъа дагъыда бир операция керек болады.  Мустафа, аны кеси аллына район больницада этеди.  Тиширыу бюгюн да сау саламат жашайды.

Башхасы уа Мустафа кеси жашагъан юйде болгъанды.  Юйге кирип, курткасын да тешгинчи, тамата къарындашы хылыф  кирип, къоншу жашчыкъны столгъа салып: «Мынга бир зат эт!», - дейди.  Сабий а кёгерип бара эди. Мустафа жюрегине массаж этип, аууздан ауузгъа солуп башлайды- жюрек ишин этеди.

 - Къазандан ашыра туруп, кафедрадагъы  къызла тюрлю-тюрлю быргъычыкълары бла терк болушлукъ берирге керек болгъанда жарагъан затладан чемоданчыкъ жыйышдырып берген эдиле саугъагъа. Анда быргъычыкъладан бири ма ол кезиуде жарады. Аны боюнун тешип салгъанымлай,  сабий солуп башлады. Сора      Нальчикге Республикалы клиника больницагъа элтип барабыз. Жолда биягъы сабийни солууу тыйылып башлады. Малкагъа къайтып,   шприц бла  богъурдагъын тюкюрюкден тазалайма. Бир кесек озгъанлай, жашчыкъ  быргъычыкъны чыгъарып атады да, олсагъат ёлюп башлайды. 

Тохтайбыз. Жашны машинаны чыракъларыны аллына асфальтха жатдырып, жюрек-ёпке реанимацияны этип, дагъыда жаны къайтырча этебиз. Ол кезиуде анасы уа, мени бир жанына тюртюрге кюрешип: «Ол ёлгенди, къой муну энди»,- деп кюреше эди. Андан сора больницагъа жетгинчи трубканы кесим къаты тутуп тургъанма,- деп эсгереди хирург.

 Республикалы больницада сабийге бронхоскопия этдиле да, къаламдан бир затчыкъны чыгъардыла. Сегизжыллыкъ жашчыкъ, сыртындан жатып, телевизоргъа къарай болгъанды, кичи эгешчиги уа  артындан келип, ачылып тургъан аузуна къаламны бир гитче кесекчигин атханды.

Ёлюмден къутхарылгъан жаш эртте уллу болгъанды, болсада аны ата-анасы  докторгъа болушлукъ излеп келедиле: «Къарачы, сени «жашынг» къалай айтады, къалай оюм этеди! Аны бла сёлеш да бир акъыл юйрет».

 Дагъыда бир зат а тюш бла байламлы эди. Къарт къатынчыкъны  ётюн кетерирге хазырлай эдиле. Эрттенликде, операцияны аллында ол тюшюн врачха айтады: «Жашым, паста этерге хазырлана тура эдим, тюйню ариулагъанма, тазады, игиди. Суугъа къуярны аллында уа, дагъыда бир кере бир къарайым, тынгылы тазалагъан болурмамы дейме.  Къарасам а анда эки таш – бири тауукъ жумуртха тенгли бир, башхасы уа  тырнакъ тенгли». Операцияны кезиуюнде хирург ынначыкъны ётюнде къолгъа терк тюшмеген  бек уллу ташны кёреди. Ол аман ауруу болур, деп оюмлайды. Кёп къыйын салып кетереди, операцияны бошап, ётню ачханында уа - анда эки таш. Экиси да къарт къатынчыкъ тюшюнде кёргенча аллайла.

Районнга  жибергенлеринде, Мустафа Музафаровичге, жаш специалистгеча, жашау журт берирге деген эдиле, алай тёрт жылны ичинде бералмадыла. Нальчикде уа ол кезиуге Кучменланы юйюрню фатары бар эди да, жаш  шахар клиника больницагъа  кёчеди, бюгюн да анда ишлейди. Анда коллетивни, бёлюмде болумну  да бек жаратханды. Не заманда да  атлары айтылгъан хирургла Тимур Керимов, Эдуард Низамов, Эфендиланы Илияс бла танышханы ёхтемлендиреди. Бёлюмге башчылыкъны  Ибрагим Кубалов эмда профессор Борис Мизаушев, артда –Марат Хубиев  этип тургъандыла. Бусагъатда уа ….

Сёзсюз, ол тамамлагъан иш къыйынды, алай  кеси айтханыча, сейирликди. Хирургланы хар бири да  больницаны кюндюзгю бёлюмюнде ишлеулери бла  ингирлиде да дежурстволукъну бардырадыла. Баям, битеу врачла да  план бла этилген операцияланы жарата болурла, нек дегенде саусузну хар несин да тинтедиле, алгъадан биледиле, хар затны да анга кёре хазырлайдыла. Экстренный саусузну юсюнден а врач бир зат да билмей алады, ол а  битеу билиминги, акъылынгы да жыйышдырыуну излейди.

 Кючменланы жаш да алай санайды,  къыйын, олсагъат келтирилген саусузла жашауунгу жартысын ала эселе да, ала бла ишлеген игиди: «Хар аллай саусуз бла ауруйса, ала иги болгъан бла сен да иги боласа».

 Аны юй бийчеси Аслижан да врачды, терапевт.  Ол интернатураны шахар больницада ётгенинде тюбешгендиле. Тёрт сабий ёсдюреди

-Элге бюгюн да къайтыргъа ыразы эдим. Анда къаллай саусузгъа да къарайса, мында уа  бир тюрсгюлеге,-дейди Кючменланы  Мустафа. –Алай сабийлеге билим берирге кереклиси бир кесек чырмайды. Советлени заманында къайда окъусанг да башхалыгъы жокъ эди, бусагъатда уа  аралары бек уллуду. Алай кесим элли жаш эдим да эллилей къалгъанма. Тауланы не къадар бийигине ёрлегеним сайын аллай бир солуйма. Шуёхларым бла лыжалада учама, жолсуз жолла бла машинада барама. Уугъа уа бармайма. Ачыкъ жюрекли уугъа барыр ючюн, айыугъа, къояннга да ушкок берирге керекди. Алайсыз, тенглик  боллукъ тюйюлдю. Неда къуру къолларынг бла барып, жаныуарланы термилтирге керек тюйюлдю.

  Кёп врачлача, Кючмен улуну да баш ишинден сора да иши барды.  Аны да ол  бет жарыкълы тамамлайды.