«Тилигиз, ариу табийгъатыгъыз, огъурлу адамларыгъыз жюрегиме киргендиле»

Журналист жолла кёп сейир адамла бла тюбешдиредиле. Аланы кёплери эсингде къаладыла. Ма Гройым Кларк бла тюбешиуюм да кёп  жыл мындан алгъа болгъан эсе да, эсимден кетмейди. Ол Англияда Оксфордну бошагъанды, кёп тыш къыраллы тилледе сёлешеди, тауча да биледи. «Инжил» бла «Забур» дин китапланы малкъар тилге кёчюрюлген тюрлюлерине  редакторлукъ этгенди.
Гройым Кларк бизни республиканы жокълагъанында, мен анга тюбеп ушакъ этгенме. Аны бла сизни да шагъырей этерге сюеме.

-Кларк, малкъар тилде бек уста сёлешесиз, къалай билгенсиз аны?

-Кертисин айтсам, эсимде да болмай тургъанлай юйреннгенме.  Университетни тил бёлюмюн бошагъанымлай окъуна, Тюркге барама. Анда ингилизлилеге деп маданият обществону институту барды. Ма анда ингилиз тилни окъутханма. Алай бла Тюркде онбеш жыл жашагъанма.  Англиягъа къайтханымда уа, бир тюрклю профессор манга «Кодекс Куманикус»  китапны береди да: «Муну мен окъуялмайма, не тилде жазылгъанын билалмайма, сен бир кёрчю»,-дейди.

Билемисиз, ол китапны бир ненча  бетин суратха алып, бери да келтиргенме. Мен тюрк  миллетлени тиллерин тинте кетип, малкъар тилни алай тапханма. Сора бир шуёхум Къабарты-Малкъаргъа баргъанын билип, андан тауча жазылгъан бир китап  келтир манга,деп тилейме. Ол а Токумаланы Жагъафарны «Жукъусуз таула» деген трилогиясыны ючюнчю томун алып келеди. Ма аны окъуп, малкъар тилге юйренеме.

-Сизни бери келгенигизни дагъыда бир сылтауу болур?

-Хау, барды. Дунияда бек сыйлы тёрт китап барды – «Инжил», «Забур», «Таурат» «Къуран».  Ма аладан экисин – «Инжилни» бла «Забурну» - бизге Англияда  эрттегили  чюйют, грек тилледен малкъар тилге кёчюргендиле, мен а редакторлукъ этгенме. Ма ол эки китапны да мында окъутургъа келтиргенме.

-Бизни республикада  шёндюге дери болгъанмыса?

-Хау, 1991 жылда. Ол заманда Минги таугъа да  ёрлегенме. Аламат ариуду сизни жерлеригиз. Мен  кёп къыраллада болгъанма, алай сиздеча ариу жерлери, таза хауасы, татыулу суулары болгъан жерни уа кёрмегенме.

Битеу малкъар эллеге айланып чыкъгъанма. Бек чомарт, огъурлу адамла жашайдыла алада. Огъары Малкъаргъа баргъанымда, бир тиширыу  уллу гоппан бла  айран чыгъаргъан эди. Ёмюрюмде аныча ахшы зат ичмегенме. Ол бир аламат эди. Мен аны татыуун ёмюрюмде да унутмам. Адамларыгъыз, табийгъатыгъыз бла да ёхтемленирге боллукъсуз. 

-Бюсюремеген затыгъыз а болгъанмыды?

-Халкъыгъызны иш кёллю болгъанына тюшюннгенме,  орамда бош айланнган кёп адамгъа тюбемегенме. Алай сиз тилигизни сюймегенча кёрюннгенди манга. Сёз ючюн,  орус сёзлени къошмай, таза тау тилде сёлешгенлеге тюбемедим.Тилигиз бек байды, ариуду, къайсы  сёзню да малкъарча айтыргъа къолугъуздан келликди.  Мен  аны бек жаратама. Бери да аны эшитир ючюн келгенме. 

-Англиягъа уаТокумаланы Жагъафарны трилогиясыны  окъумагъан башха эки томун да алып барлыкъ болурса?

-Хау. Дагъыда Джуртубайланы Махти «Нарт таурухларын»  саугъа этгенди да, аны да элтирикме. Малкъарлы жазыучуланы чыгъармаларын бек сюйюп аллыкъ эдим, самолётха ётдюрлюк тюйюлдюле ансы.

-Диннге кёпден-кёп адам табына барады, алай бирле аны радикал тюрлюсюне тайып къаладыла. Сен анга къалай къарайса?

-Мен динде фанатизмни жаратмайма. Ол игиликге келтирмейди. Динни сылтауу бла   аманлыкъ эте эсек, сора бизни аманлыкъчыладан не башхалыгъыбыз барды. Биз жарашдыргъан китапла жаланда игиликге, бир-бирни сюерге, жан аурутуугъа чакъырадыла. .

-Англиягъа барсанг, юйдегилеринге, шуёхларынга, тенглеринге не хапар айтырыкъса?

-О-о! Сизни ариу табийгъатыгъызны, аны таза хауасыны, аламат огъурлу,  къонакъбай адамларыгъызны юсюнден.