Сый бересе да -не амал, бермейсе да - не хадагъа

Тойлагъа, сыйгъа къоранчла асыры уллудула деп не къадар кёп айтып тура эсек да, тюрлениу  хазна эсленмейди. Адамла  кереклиге, керексизге да бек тёгюледиле. Аны бла юйюрню бютюн къаты, бютюн иги этерик сунадыла. Алай не медет, жашау башха шартланы кёргюзтеди. Бу жол аны юсюнден бир къауум адамны оюмун соргъанбыз да, аланы басмалайбыз.

Афашокъаланы Света – юй бийче: «Мени  эки къызым, бир жашым да бардыла. Баш ием эртте ауушханды. Сабийлени   кеси  къыйыным бла  ёсдюрюп, аякъ юсюне этгенме, ючюсюне да бийик билим алдыргъанма. Насыпха, ала мектепде да бек иги окъугъандыла. Ёсе келгени манга болушлукъчу бола, заманлары жетгенде уа, юйден намыслары бла чыкъгъандыла. Алай бла эки къызны да эрге бергенме, тойларын этгенме. Бир къыздан туудукъларым да бардыла. Бири уа,  эрге барып,  жети-сегиз ай да болгъунчу айырылып, юйге къайтханды».

   Аны айтханым, бек аламат той этген эдик. Сыйны да  къайын анасы, атасы айтханча, къолумдан келгенни аямай тёкгенме. Къызым юйге къайтып келгенде уа,  къайынлары туура кесини кийимлерин окъуна тынгылы алыргъа  къоймагъандыла. Бюгюнлюкде уа,  кёп сагъыш этгенимден сора, бир оюмгъа келгенме. Къызынгы да берип, ызындан а къайын къызына, атасына, анасына алтын жюзюкле, сыргъала, сагъатла да берирге нек къалгъанбыз?  Ёмюрюнде намаз этмеген кишиге уа  намазлыкъ, къумгъан, минчакъла да неге керекдиле? Ол жоюмла адамны бек тозуратадыла. Аллаххны ахшылыгъындан  жаш ишлеп, ахча келтиреди. Мен тапханма да этгенме, тапмагъан а не хадагъа этсин? Бек ыразы эдим бу осал адетле къалсала».

 Чочайланы Люба, врач-онколог: «Мени бир къызым барды.  КъМКъУ-ну медицина факультетинде  окъуй турады. Аны айтханым, мен къызны ёсдюргенме, окъутама,  ол эрге баргъанда ызындан ырысхыны тёкмесем  жарамаймыды. Мени сартын,  тапханыбызны эки жаш адамгъа этерге керекбиз.  Артда, жашай баргъанда, жашауун тап кёрсе, къайынларына да кёз-къулакъ бола, туугъан кюнлеринде, башха байрамлада да берсин  къолундан келе эсе  алтын шынжырла, жюзюкле, сыргъала, сагъатла да.

Мен  эрге барып, анасы ызындан  дунияны тёгюп, ол а эки ыйыкъдан артха къайтып къалгъанладан кёплени таныйма».

Миндикейланы Света- юй бийче: «Мени къызым къабартылы жашха баргъанды. Анга да къарамай, тау адетни этип, юйге кёзлерин жандырыпмы кирликди, деген хыйсапдан,  саугъала бергенме. Мен этмейме десем да, жууукъла, тенгле къоймагъандыла. Къабартылыгъа баргъанды деп, ыспассыз этме,деп. Киеуюм бек иги жашды, жууукъларыны да хатасы жокъду. Ала бюгюнлюкде юй ишлей турадыла. Мен ол сыйлада алтынлагъа къоратхан  ахчаны аланы кеслерине берсем эди, бюгюнлюкде  бир жерлерине жаратыр эдиле. Менден сорсала, сый керек тюйюлдю. Жаш юйюрге болушлукъ этиу - ма олду  кереклиси».

Хочуланы Фатимат- кёп сабийли ана: «Мени къызларым, жашларым да жетгендиле. Бусагъат юйдегили болургъа тебиреселе, мен аланы ызларындан алтынла, костюмла, кёлекле, дагъыда алагъа ушаш затла тёгеригим жокъду. Тапханымы къызыма, жашыма этерикме. Аны тюзге санайма2.

Тлепшокъаланы Фатимат- ынна: «Къызым жангызды, эрге береме, ызындан адетде болгъаныча  тёгюлеме. Ол а кёп да турмай  къайтып келеди. Къайын анасы жашау бермегенди. Жаш жангыз болгъаны себепли, къатыны жанлы болуп къалады, менден айырылады деп, асыры къоркъгъандан, къызны бла жашны араларына киргенди, экисин да жарашып жашаргъа къоймагъанды. Ол юйге кетерге тебирегенинде уа, берген алтынларымы, башха ырысхымы да  къайтарыр акъылы болмагъанды. Мен да, жангыз къызым тынчайырын сюйгенден, аны къайынлары бла артыкъ демлешмегенме. Ырысхы келген, кетген да этеди. Къызымы саулугъу, эсенлиги манга неден да багъалыды. Болсада жашдан къартха жыйгъан ырысхынгы кимге эсе да бирге тёгюп олтургъан да артыкъ хычыуун тюйюлдю».

Махийланы Марзият – устаз:  «Мени  къызым жокъду, жашымы уа юйдегили этгенбиз. Къыз тёгюледи тойда жашдан эсе кёп дейдиле бирле. Ол алай тюйюлдю.  Тойну да ресторанда мен этдим, ана сют деп  барды да, аны да  мен тёледим, андан сора да, башха урум-чурумлагъа бек кёп ахча кетгенди. Энди келиним да  къуру къоллары бла келгенди демейме. Ол кеси да къабартылы къызды. Анга да кёп  алтын бергенме. Эгечлерим, къарындашларым да  келиними бек сыйлы кёргендиле. Алай андан эсе  жаш юйюрге юй-кюн болургъа себеплик этилсе иги эди».

Жолайланы Тахир-  къурулушчу: «Хар заманда да айтама, бу берген, алгъан адет къалса, бек игиси олду деп. Эки жаны да,  биригип, жаш юйюрге  аягъы юсюне болургъа болушсала нек жарамайды? Той бошалды, кетди, эки жаны да къолларындан келгенича тёгюлдюле, бир бирни байлыкъларына  махтандыла. Ол эки жаш адамгъа  жукъ да къалмады. Алагъа уа жашаргъа, сабий  ёсдюрюрге керекди.

Хозаланы Фатимат - Черек район газетни  корреспонденти: «Мен айтхан болса,  сыйгъа  бир капекни къоратдырлыкъ тюйюл эдим.  Ол  ахча къадарны  къызны  бла жашны кеслерине бер да, башларына жаратсынла . Бош адамлагъа не сый керекди?

Гузеланы Асият- устаз: «Берген, алгъанны юсюнде жангы къуралгъан юйюр чачылгъан кезиуле кёпдюле. Не  кёп берсенг да, хар кимни бюсюреталмайса. Кирсиз сабийинги ёсдюрюп берсенг да, керексиз хапарла бла башларына жаратмайдыла, арада къаугъа саладыла. Ол бериу, алыу  деген затла керек тюйюлдюле. Мени аллымда да сабийле ёсюп келедиле. Насыбым тутуп, ол кюннге жетсем, алгъан, берген адетни этдирлик   тюйюлме. Келген къызчыкъ  юйюме жылыу бла келсин, олду манга кереклиси.