Россей Сирияда башха къыраллагъа оюмун, кючюн кёргюзтеди, кесине тийишли жер алады

    23 февраль – Ата журтну къоруулаучусуну кюню

Хулчаланы Абдулланы жашы Алим жыйырма жылгъа жууукъ Россейни Сауутланнган кючлеринде къуллукъ этип, къысха заманны ичинде лейтенантдан майор чыннга дери ёсгенди. Ол берген антына кертичилей къалгъаны, командование салгъан борчланы бет жарыкълы толтургъаны ючюн къырал саугъала бла да белгиленнгенди.

…12 батальонну бла тёрт энчи ротагъа башчылыкъ этгенме…

Аны аскерчи жолу 2002 жылда Владикавказда башланнганды. Жыйырма жылны ичинде уа ол Моздокда, Чечен Республикада, Камышинде, Къарачай-Черкесде, Майкопда тюрлю-тюрлю аскер бёлюмледе къуллукъ этгенди. Ахыр жыллада уа Волгоградда аскер бёлюмню командирини орунбасары болгъанды. 

- Мен аскерчилени хазырлаугъа жууаплы эдим, 12 батальоннга бла тёрт энчи ротагъа башчылыкъ этгенме. Барысы бла да жараула бардыргъанбыз, полигонда юйрениуле къурагъанбыз, - дейди Алим.

Алай офицер боллукъма, къырал саугъалагъа тийишли кёрюллюкме деп Алимни акъылына да келмегенди. Ол Къабарты-Малкъар къырал университетни филология факультетини малкъар тил бла адабият бёлюмюн бошагъанды. «Университетден сора иш тапмай, жылдан артыкъ къыйналгъанма. Бир жол а юйде олтуруп тургъанымда, аскерге барлыкъма, дейме. Анга бир сылтау да жокъ эди – не уруш киногъа къарамагъанма ол кезиуде, не китап окъуй турмай эдим.  Бош, анстан сагъыш кеси келгенди», - деп ышарады ол.

Алимни атасы Абдулла, анасы Халимат (Къазакъланы Таубийни къызы) жашлары аскерде къуллукъ этгенин, къазауатха къатышханын билмегендиле. Атаны-ананы жюреклерин сакълап, жарсымасынла деп, букъдуруп тургъанды. «Юйге келсем, форманы машинада къоюп, граждан кийимле бла кириучю эдим. Чеченде уа мен къуллукъ этген бёлюмге бизни элден – Огъары Малкъардан – жаш тюшеди. Аны кесиме алама, жукъ да болмасын деп эм женгил къуллукъну да ышанама. Бир жол элде болгъан кезиуюме аны атасы бла анасы юйге къонакъгъа келип, атама жашларына болушханым ючюн ыразылыкъларын айтадыла. Ийнанып болмай эди атам, къаллай офицер, къаллай аскер деп. Ма алайда машинагъа барып, форманы кийип келеме», - дейди ол.

Эм багъалы – Мужество ордени

 Кертиди, миллет, бютюнда кавказлы, жашха аскер бёлюмню командирини орунбасары дегенча уллу къуллукъну хар кюн да ышанмайдыла. Аллай бийиклеге жетер ючюн ишинги, къуллугъунгу билирге, профессионал сынаулу болургъа борчлуса.

Алимге уа Ата журтубузну сейирлерин къыралдан тышында да къорууларгъа тюшгенди. Ол командованияны буйругъу бла Сирияда къуллукъ этгенди. «Ма кёп болмай афган урушну эсгертиу ишле болгъандыла. Ол кезиуде Афганистан, бюгюнлюкде Сирия – къыралдан тышында урушла неге керекдиле, деген даулашла тохтамайдыла. Алай мени айтырыгъым, быллай амал бла Россей башха къыраллагъа кесини оюмун, кючюн кёргюзтеди, кесине жер алады. Ансыз жарамайды. Ары ахча ючюн бармайдыла жашларыбыз, буйрукъ келди, аны толтурургъа борчлуса», - деп оюм этеди бизни ушакъ нёгерибиз.

Уруш къайгъы, жарсыу, бушуу келтиреди, аны бир игилиги жокъду. «Офицерге уа эм къыйыны бойсунууунгда болгъан адамны тас этиудю. Жюрегинг андан бек бир затха да къыйналмайды, ачлыкъны, сууукъну, сынауланы да кётюраллыкъса, аны уа угъай», - дейди ушакъ нёгерибиз.

Къырал саугъаланы арасында Алимге бютюнда Мужество ордени багъалыды. Ол анга Чечен Республикада аскерчи борчун тамамлагъан жыллада тийишли кёрюлгенди. «Ханкалада беш жыл къуллукъ этгенме. Старые Атаги, Ведено деген жерлени атларын билмеген-эшитмеген болмаз, баям. Экинчи чечен кампания он жыл баргъанды, кертисин айтсакъ, анда чеченлиле къазауат этмегендиле, асламы тыш къыраллы террористле эдиле», - дейди ол бизге.

Дагъыда офицерни кителин «За отвагу», «Воинская доблесть», «Возвращение Крыма» майдалла, башха саугъала да жасайдыла.

Аскер  жашха уллу онгла береди

Заман, къыралда тюрлениуле бла бирге россейли Сауутланнган кючлеге да тюрлю-тюрлю сынауладан, реформаладан, къысхартыуладан ётерге тюшгенди. Алай бизни жигитибиз къадарын аскер бла байламлы этгенине сокъуранмагъанды, жашауну тюрлендирирге онг болса, бир затны да алышындырмазлыгъын айтады. Жаланда саулугъу бла байламлы къуллукъну къояргъа тюшгенине сокъуранады ансы.

- Аскер  жашха  уллу онгла береди,  къарыулу, башына эркин болса. Не букъдурлугъу барды, аскерде хакъ да игиди, аны бла бирге, ипотека алып, жашау журт къоллу болургъа онг барды.  25 жылны къуллукъ этгенден сора пенсиягъа чыгъаллыкъса - 45-50 жылынгда, алыкъа къарыуунг болгъан заманда, - дейди Алим.

Аны бла бирге уа къыралны тюрлю-тюрлю регионларында болургъа, жангы адамла бла шагъырей болургъа, сейир жерлени кёрюрге амал барды. «Камышинде  болгъанымда  Итил сууну биринчи кере кёргенимде, сейирге къалгъанма. Аллай кенг, ариу, деменгили черек! Волгоградны айбатлыгъы уа бюгюн да эсимден кетмегенди. Сталинград сермешни панорамасы адамны титиретген окъуна этеди. Алайда тамата тёлю урушну жылларында кёргюзтген жигитликни ангылагъанма. Суворов айтханлай, урушда жоюлгъан аскерчиле барысы да басдырылгъынчы къазауат бошалмайды. Мен а Волгоградда излеу комиссиягъа башчылыкъ этгенме. Къауумгъа 42 адам киргенди, биз областьда излеу жумушла бардырып, кёп сейир затла тапханбыз», - деп эсгереди ушакъ нёгерибиз.

Битеу къайгъыланы къабакъ эшиклени артында къой

  Алим жаш адам болгъанлыкъгъа, кёп сынауладан ётгенди. Жууукъларынг къатынгда болсала, аурумасала, къыйналмасала, андан уллу насып жокъду, деп акъыл этеди ол. Ахчаны, байлыкъны, мюлкню насыпха санап, алагъа итиннгенле терсдиле. Жууукъларынг, ахлуларынг ырахматлы, тынчлыкълы болсала, андан уллу къууанч жокъду! 

Офицерни юй бийчесини къадары уа аскер бла байламлыды. Алим  Унашхотлова Аксана бла юч сабийни ёсдюредиле. Тамата Элеонора нейрохирург болургъа сюеди, экинчи Элиза алыкъа  усталыкъны сайламагъанды, жашха уа  Элнур деп атагъандыла.  «Юйюрюм, къайда къуллукъ этсем да, биргеме болгъанды. Элнур  юч жылы толгъанындан башлап,  Волгоградда ишге биргеме жюрюгенди. Ол аскерчи болургъа сюеме десе, ыразы боллукъма», - дейди Алим.

Аксана юй башчысыны ызындан бёлюмден бёлюмге кёче, сабийлеге кёз-къулакъ бола кёп сынаулагъа тёзгенди. «Чеченде чатырлада жашагъанбыз,  фатардан фатаргъа кёче, кёп сынауладан ётгенбиз бирге. Аны майдалы окъуна барды – «Офицерни юй бийчеси». Бир кезиуде Чеченде ишчи борчларын бийик даражада толтургъан офицерлени юй бийчелерин аллай саугъа бла белгилегендиле. Ол а башхаланы кёллендиргенди, сёзсюз. Аксана уа аллай майдалны биринчилени санында алгъан 12 тиширыуну арасындады», - деп ышарады ушакъ нёгерибиз.

Юйюрюм биргеме болмаса, сынаулагъа тёзаллыкъ эдим деп билмейме, дейди Алим. Кезиулю операциядан арып къайтаса,  аллынга сабий чапса, битеу къыйынлыкъла  да унутуладыла. «Мени бир иги устазым болгъанды – Аркадий Марзоев. Ол а былай дегенди – юйден чыкъдынг, анда болгъанны унут. Ишден къайтсанг да, битеу къайгъыланы къабакъ  эшиклени артында къой. Ол а бек акъыллы насийхатды», - дейди ол.

 Кеси аллына жукъ да къуралмайды

Къоруулаучуну кюнюнде, Жангы жылны байрамында, туугъан кюнюнде  Алимни телефону тохтамай зынгырдайды. Аскерчи нёгерлери аны бюгюн да унутмайдыла, сёлешгенлей, сурагъанлай турадыла. Ол а таулу жаш кесини борчун бийик даражада толтургъанына, аны бла бирге уа адамлыкъ ышанланы унутмагъанына шагъатлыкъ этеди.

- Атам былай деучю эди: билгенингча жаша, алай ёлсенг, ызынгдан бир адам да аман айтмазча ётдюр къадарынгы, - деп эсгереди Алим. – Дагъыда ол, ачдан ёлюр чекге жетсенг, урлама, сыйырма, ёнкюч ал. Онгунг болгъанына кёре къайтарырса, дегенди. Аны быллай акъыллы сёзлери манга жашауумда бек болушхандыла, ачыулансам, аланы эсиме тюшюрюп, сакъ болгъанма.

Ушагъыбызны ахырында Алим таулу миллетге насып, тынчлыкъ, ырахматлыкъ, къолайлыкъ тежейди. Шёндюгю заманда уа халкъгъа бирлик керекди. Тамата айтханнга ёсюп келген тёлю къулакъ салып тынгыласа, ата-бабаларыбыздан келген тёреле сакъларгъа борчлубуз.

Жарсыугъа, жамауатда чайкъалыула, даулашла аз тюйюлдюле. Урушну ачылыгъын сынагъан адамгъа уа мамырлыкъны магъанасы, багъасы кимден да иги билгилиди. «Бюгюнлюкде Россей тыш къыралланы арасында кесине тийишли жер алгъанды, алай ичинде этиллик жумушла кёпдюле. Халкъны асламы къолайсызды, къыйналып жашайды. Алай элни къыйырында жыйылып, ол жокъ, бу жокъ деп тарыгъып, даулашып, чачылып къалгъандан не хайыр? Ма бу къайгъы барды, аны былай тамамларгъа боллукъду деп, хар бирибиз да элибиз, шахарыбыз ючюн жууаплылыкъны сезсек, жашауубуз да къуралыулу болур. Кеси аллына уа жукъ да болмайды, хар неге да кюч салыргъа, ишлерге керекди. Хау, ёсюп келген тёлюге иш жокъду, алай мен жашау сынауума таянып, аскерге барыгъыз, кюч органланы вузларына окъургъа киригиз, деп шарт айталлыкъма», - деп чакъырады ол.