Иги балны хайыры да алайды

Барыбыз да билген бал болмагъанча аллай бир хайырлы затладан байды. Андан бир къашыкъда (21 грамм) 64 калориясы барды. Бал тузладан а, ол санда фруктозадан, глюкозадан, мальтозадан эмда сахарозадан – онжети грамм. Аны бла бирге балда антиоксидатла, витаминле, минерала, пыльца, белок, биология жаны бла башха магъаналы затла да кёпдюле. Аны къаралдым сортларында аланы бары да бютюнда асламды, дейдиле Роспотребнадзорну Къабарты-Малкъарда Управлениясында.

Антиоксидантланы юсюнден айтханда, ала флавонидледиле, органика кислоталадыла. Бу затла жюрек аурууладан эмда инсультдан сакълайдыла. Кёзлеге да бек хайырлыдыла. Къанны басымын аз-маз тюшюрюрге себеплик этедиле.

Бал къанда холестеринни мардасында тутаргъа болушады. Аш орунларындан къыйналгъанлагъа, къарынлары, тамакълары ауругъанлагъа да онг береди, иммунитетни кючлендиреди. Балны бактерияланы эмда грибокланы къыргъан кючю да барды. Дагъыда бу татлы затда лактобациллаланы – алты, бифидобактерияланы уа тёрт тюрлюлери барды. Ала адамгъа иги да хайырлыдыла.

Алимлени тинтиулерине кёре, бал тузну орунуна балны хайырланыу - къанда биринчисини мардасын азайтыргъа, адамны ауурлугъун селейтирге себеплик этеди. Айтханларыча, жангы бал ач болмазгъа, аны бла ашланы артыгъы бла ашамазгъа да болушады.

Бу ашарыкъны мытыл сууда (стакан суугъа бир къашыкъ бал) эритип хайырланса игиди, дейдиле специалистле. Алай саулукъларында кемчиликлери болмагъанла уа аны алайлай да ашаргъа боллукъдула. Бал абериден болушады деп эшитип, аны багъылыр умутда хайырланырны аллында врачха сорса игиди.

Алай бла аны айтып-айтмазча аллай бир игилиги барды дерчады. Хатасы уа болурму? Биринчиси – аны асламысы бал туз болгъаны бла байламлыды. Аны ючюн калориясы бек кёпдю. Ол а семиз адамлагъа, диабетден къыйналгъанлагъа да тапсызды.

Эсигизде болсун: балны 45 градусдан исси этсе, аны битеу хайырлы затлары кетедиле. Аны кёп ашагъан ууланыргъа неда аны къарыны бек аурургъа боллукъду. Пыльцагъа аллергиясы болгъанладан да сакълыкъ изленеди. Ол дагъыда къан басымлары тюшюучюлеге да къоркъуулуду.

Аны сабийлеге берирге уа жараймыды? Алагъа хайырланыугъа чек салырча хазна сылтау жокъду. Алай дагъыда хар кимни да энчилигине кёре берирге керекди балны. Кеси да къагъанакъны эм азындан бир жылы толгъандан сора алай. Таматаракъ сабийлеге уа бир стакан сютге бир къашыкъ бал къатышдырып берсе боллукъду. Неда творогга, каклага, башха ашлагъа къошуп.

Неллай бир заманны тутаргъа боллукъду балны? Тийишли ГОСТ-да айтылгъаннга кёре, башы иги жабылгъан орунда балны эки жылны тутаргъа боллукъду. Кесин да 20 градусдан артыкъ жылыгъа салмай алай. Игиси – кюн жетмеген отоуда. Алай аны къатында уулу, букъулу эмда ийисли затла тутаргъа жарамайды - ол да эсигизде болсун.

Балны тюкенде сатып алгъанда, аны орунунда не зат жазылгъанына иги къарагъыз. Быллай продукцияны ветеринария свидетельствосу болургъа керекди. Анда ол къалай жарашдырылгъаныны эмда производствону излемлерине келишгенини юсюнден жазылады. Орунну юсюнде неда башында этикетка жабышдырадыла неда информацияны литография амал бла жазадыла.

Бал кесине мылыны бек тартады. Аны башы ачылгъан орунда къойса,  хауадан мылыны алып, бираздан бузулуп, къайнап тебирерикди. Аны ючюн орунну башын къаты жабаргъа керекди.

Бирде аны кёп заманны тутхандан сора башы хыра эмда акъсылдым болуп, бал туз юзмезге ушап тебирейди. Ол некди алай? Балны аллай акъсылдым жери глюкоза кристалладан къуралады. Ол а глюкозасы кёп, сууу уа аз болгъан балда чыгъады. Аны саулай къатышдырып, андан сора жылыракъ жерде тутса, осу толусунлай кетерикди.

Бал -36 градус сууукълукъда бузлайды. Алай болгъанда ёлчеми да ондан бирине азаяды.

Бу татлы ашарыкъ кёп тюрлю бояулу болады: гюлледен жыйылгъан – акъ-саргъылдым, жёге бал – янтарь бетли, гречиха бал а – мор бетли. Игиси  мияла орунда чыртда тазады. Мутхузлугъун неда тюбюне абериси чёкгенин эслесегиз а – алмагъыз.