«Жюрекни жаяу кёп жюрюген бла, жюзюп, чабып, алай кючлендирирге тийишлиди»

Бусагъатда жюреклерини уруу халлары тюрленнгенле кёпдюле. Не палахды бу? Аны юсюнден  Кардиология араны поликлиникасыны кардиологу Жанатайланы Людмила бла  ушакъ этгенбиз.

    - Жюрекни тебиую бузулса, ол ауруумуду?

- Сёзсюз, аурууду, анга медицинада аритмия дейдиле. Башхача айтханда, жюрек, бир тюрлю тебип турмай, тохтай да, ура турады. Аны ол халгъа келтирген сылтаула уа кёп тюрлюдюле: жюрекге баргъан къан тамырланы иги ишлемегенлери, къанны кереклисинден эсе аз ийгенлери, андан сора да, жюрек шаугютледе бир къыяу болгъаны. Инфаркт миокарда да ол сылтауладан бириди. Алай жюрекни тапсыз тепгени, къуру жюрек ауруула бла угъай, адамны башха ауруулары бла да байламлы болургъа боллукъду, сёз ючюн, аш оруну, къарыны, бронхалары, нервалары ауругъанда, аракъыны, чагъырны асыры кёп ичгенде, дарманланы да оздургъанда.

    - Сиз айтханнга кёре, ол бош угъай, къыйын, къоркъуулу  аурууду?

- Не тюрлю жюрек аурууча, аритмия да хатасыз тюйюлдю. Адам кесине заманында бакъдырмаса, врачны айтханын этип, кесин сакъламаса, палахха къалыргъа боллукъду. Алай бу аурууну дармансыз кетип къалырча тюрлюсю да барды, аны ючюн жаланда жюрекни бу халгъа келтирген осал къылыкъланы къояргъа керекди. Мен ичгини, наркотикни, тютюнню юслеринден айтама.

Адамны бир башха заты ауруп, жюрек тапсыз ишлей эсе, бек алгъа не заты ауругъанын тохташдырып, анга багъаргъа керекди. Асламысында ол нервала, зоб бла байламлыды.

Кертисин айтханда, аритмияны терк окъуна тохташдырып къояргъа къыйынды. Электрокардиограмма биринчи кере аны ачыкълаялмазгъа да боллукъду. Аны себепли электрокардиограмманы дагъыда бир кере башха амал бла этерге тюшеди.

- Бу аурууну къалай билирге боллукъду?

 - Адамны кёкюрегини ичи ауруйду, жюреги бурулгъан этгенча кёрюнеди, кесини ауурлугъун сезмейди. Алай хар адам да жюрегини ауругъанын башхача сезеди. Бир бирле уа билмей окъуна турадыла аны тапсыз ишлегенин. Ол электрокардиограмма тинтиулени кезиуюнде ачыкъланады.

- Билмей тургъанлай жюрегинг тутуп къалса уа?

- Жюрекге къан аз барып тохтаса, артыкъда къоркъуулуду. Ол заманда адамны эси аууп къалады. Анга терк медицина болушлукъ этиуню магъанасы бек уллуду.

- Жюрекни ургъаны тапсыз болгъан адамла кёпмюдюле?

 - Жарсыугъа, аз да тюйюлдюле. Жаш адамланы арасында окъуна кёпле ауруйдула алай. Ол нени кёргюзтеди? Кёп ауруула сабийликден окъуна келгенлерин. Бусагъатда школчуланы 80 проценти физкультура этмейдиле, санларын къымылдатмайдыла. Сора саулукъ къайдан чыгъарыкъды? Жашау а тирилик болгъан жерде барды. Жюрек аурууланы да жаяу кёп жюрюген бла, жюзюп, чабып,

алай кючлендирирге керекди.

 - Мени бир таныш адамымы  жюреги ауруп, жанында дарман жюрютгенлей тургъанды,  жюрегим тутуп иш къалса деп. Тутхан да терк-терк этгенди. Больницада да кёп жатханды. Бир жол а тюбесем, бир тири, жаш, бети да иги болуп, кюле-ойнай тура эди. Ол манга айтханнга кёре, Москвадан Нальчикге конференциягъа келген врачла профессорла анга кюн сайын бир кесекни жаяу жюрюп тур, дегендиле да, ол алай этип тургъанды. Ма аны хайырындан сау болуп кетгенди.

 - Айхай да, адамны кесинден да кёп зат къалады. Биринчиден, аны ауруудан сакъланыргъа къолундан келликди, экинчиден, ауруп къалды эсе да,

анга хорлатмазгъа керекди.

Саулукъ сакълауну Битеудуния Организациясы (ВОЗ) адамны саулугъу ол кесин къалай жюрютгенине, къылыкъларына, халына кёре болады эмда жаланда 10 проценти уа медикледен къалады, деп бошдан оюмламайды. Ол затха энди эс бургъандыла. Бюгюнлюкде ауруудан сакъланыугъа артыгъыракъда уллу эс бурулуп

башланнганды.

Пирогов эртте заманлада окъуна айтханды да: «Келир заман аурууладан сакълагъан медицинаны заманы боллукъду»,  деп. Ауруугъа бакъгъандан эсе, андан сакъланнган тынчды, деп бюгюнлюкде биз терк-терк айтып турабыз. Нек?Ол сезим адамланы акъылларын бийлер ючюн. Осал къылыкъла, асыры бек семириу, эринчеклик, хар затха да ачыуланыу, дуния бла бир аурууну, ол санда жюрек аурууланы да,сылтаулары болгъанларын адамла толу сезселе, аладан къутулургъа кюреширикдиле.

Ашагъанда, ишлегенде да марданы билген, санларын кёбюрек къымылдатхан алай къыйын да тюйюлдю. Кертиди, бизни шёндюгю жашауубузда ачыуланмай, жюрекни къыйнамай тургъан да тынч болмаз, алай анга итинирге уа керекди.

Анга кёре жашау этерге юйренмей да амал жокъду. «Къайгъы, тынгысызлыкъ адамны жюрегин, кюе жюн къумачны, къурт агъачны ашагъанча, ашап тауусады»,  -дегенди Соломон.

 - Къалай-алай болса да, адамны билмей тургъанлай жюреги тутуп къалды эсе уа, ол, врач келгинчи, кеси кесине болушурча мадар эталлыкъмыды?

 - Олсагъат окъуна жюрек дарманладан къайсысы болса да, ичерге неда тил тюбюне валидол салыргъа керекди. Жюреги тохтай да, терк-терк ура тургъан адам кёзлерин бармакълары бла ичине басып неда къаты сыгъынып, приступну кетерирге боллукъду. Бек игиси уа, теркирек врачны къолуна тюшюудю. Жюрек бла ойнаргъа жарамайды.