Къурман этген адам Аллахуталаны аллында халаллыкъны, чомартлыкъны кёргюзтеди

Быйыл битеу дунияда да муслийманла сыйлы Къурман  байрамны 31 июльда белгилейдиле.  Бу кюнню магъанасы артыкъда теренди. Ол Аллахха сюймекликди, анга бойсунуу, табыныу, баш уруу, ийнаныуду. Къурман  адамны ич дуниясы ариуланнганыны, жюрегинде таза ниетле хорлагъаныны, игиликни, мамырлыкъны белгисиди. Аны юсюнден бизге Хасания элни иймамы Мисирланы Тимур хажи айтады:

- Хиджраны Зуль-Хиджа айыны оноунчусу (31 июль) битеу дунияда муслийманланы къууанч, жюреклени жарытхан кюнлериди.   Бу сыйлы кюнню Аллахутала бизге саугъа этип бергенди. Аллахны ахшылыгъындан,  бюгюн муслийманла межгитлеге келип, гъайыт намаз къыллыкъдыла.

Къурман деген сёз Аллахха жууукъ болуу деген магъананы тутады. Ол Ибрагим файгъамбарны заманында келген къуллукъду. Къурман этген адам Аллахуталаны аллында  халаллыкъны, чомартлыкъны кёргюзтеди,   бизни Жаратхан Рахматлыгъа сюймеклигин  билдиреди.

Сыйлы Къуранда былай айтылады: «Аллахутала ючюн намаз эт, сора мал кес». Алай бла муслийман межгитге келип, гъайыт намаз къылып, иймамны ууазына тынгылап, ызы бла къурман малны кесерге боллукъду.

Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, былай айтханды: «Адамны жашы Аллахха жууукъ болады Къурманнга мал кессе. Хар къурман   мал  Къыяма кюн шафагъат этерикди. Аны ючюн адамны сыйы, даражасы Аллахны аллында бийикде боллукъду. Этигиз къурманыгъызны таза жюрекден, ыразы  болуп» (Тирмизи).

Къурман кимге борчду? Биринчиден, хар онгу болгъан муслийман эр кишиге бла тиширыугъа. Башхача айтханда, малны кеси тутхан, неда аны сатып алыргъа ахчасы жетген,  ёнкючге кирмеген. Экинчиден, акъылбалыкъгъа. Жолгъа чыкъмагъан, юйде тургъан, фитир садакъа берирге онгу, амалы болгъаннга да борчду ол. Дагъыда къул болмагъан эркин адамгъа, тутмакъда турмагъаннга, башына эркин адамгъа.

Анас – файгъамбарны сахабасы – былай билдиргенди: «Мухаммад файгъамбар  Къурманнга эки къой сойгъанын кёргенме. Ол къойну аякъларын бирге къысып, «Бисмилляхи. Аллаху Акбар»,- деп, боюнун тартханды» (Муслим. Бухари).

Малны багъасын берип, кесинг ючюн деп, башха адамгъа сойдурургъа да жарайды. Къурманны юч кюнню ичинде кесерге керекди – байрамны ючюнчю кюнюню ашхам намазына дери бу къуллукъну  толтуруп бошаргъа тийишлиди. Алай бек сыйлысы уа аны биринчи кюнде этседи – энчи белгилеп айтырыгъым – гъайыт намаздан сора.

Алай амал жокъ эсе уа, экинчи, ючюнчю кюн да къабыл кёрюледи. Тёртюнчю кюн а малны Къурманнга деп кесип къыйналыр кереклиси да жокъду, ол къабыл этилмейди. Дагъыда къарангы, жукъ да кёрюнмеген жерле сойгъан керахатды.

Къаллай мал  жарайды деп соргъанла да бардыла. «Къурманнга уллу мал союгъуз. Аны юсюнде хар тюгюне да сууаплыкъ бериледи»,-дегенди Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун  (Абу-Дауд).

Биринчиден – тюени (5 жылы толгъан). Экинчиси – тууар мал (эки жылы толгъан), неда жылы толгъан эчкини. Къойну да жарайды къурман этерге, эм игиси анга жыл толсады. Алай ол уллу санлы болса, этин ючге бёлюп, уялмай бир кесегин садакъагъа чыгъарыргъа, экинчиси бла адамланы сыйларгъа эмда юйде къояргъа да жете эсе, аллайны да сояргъа боллукъду. 

Тауукъ, хораз дегенча юй къанатлыланы къурман этерге жарамайды. Дагъыда бир зараны, кемчилиги болгъан малны да жарамайды къурман этерге– кёзю чыкъгъанны, къулагъы жыртылгъанны, башха къыяуу болгъанны.   Къурман – садакъады, алай эсе уа эм ариуну, эм игини сайларгъа борчлубуз.  

Мухамамад файгъамбар къойну кесерге сюйгенди бу байрамда, ол бизге да  сюннетди. Туугъан сабийге да эркинди къурман этген. Алай ёлгенни аты бла кесерге жарамайды. Къурман къуру да сау адамгъа этиледи.

Миллетде тефтир дууа деген жюрюйдю – соярны аллында малгъа окъулады деп. Алай эм игиси -  хар адам кеси тилек этседи. Биреуден  да тефтир окъу деп тилер, анга ахча тёлер, юлюшюн чыгъарыр кереклиси жокъду. Аллаху акбар, Бисмилляхи деп, ызы бла тилек этсенг, андан тийишлиси жокъду. Динде болмагъан затланы къурап, адамланы къыйнаргъа эркин этилмейди. Аллахутала ислам динни адам улугъа тынчлыкъгъа, ырахматлыкъгъа бергенди.

Къурман малны этин муслийман болмагъанлагъа юлеширге жарагъанын энчи белгилерге сюеме. Алай аны терисин сатып, хайыр алыргъа жарамайды. Эт ючге бёлюннгенин барыгъыз да иги билесиз. Аны биринчи жарымын факъырлагъа, мискилеге юлеширге тийишлиди. Экинчисинден аш этип, юйге келген къонакъланы сыйлайса, ючюнчюсю уа юйде къалады. Ол да сюннетди.

Алай мискинлеге сюеклени берип, кесинге  ариу шаугютлени къойсанг  харамды! Аллахутала аллай къурманны къабыл кёрмез.  Аны бла бире  этни саулай факъырлагъа юлешип къойгъан да керахатды, юйде сабийле ауузланырча къояргъа тийишлиди.

Къурман-байрамны кюнлеринде хар фарыз намаздан сора такбир этген да сюннетди.  

Бу сыйлы кюн мал сояма деп, ёнкючге кирирге, юйюрюнгю, сабийлени жунчутургъа, мискин къояргъа жарамайды. Сабийге аш-суу, кийим алалмай къалсанг, гюняхлы болурса. Онгу болмагъанны Аллахуталаны аллында гюняхы жокъду.

Къурман бла Ораза муслийманнга эм уллу байрамладыла. Алай аланы харам ишле бла бузмайыкъ! Къууанч этеме деп, сыра, аракъы тартханны къурманы, дууасы, тилеги да къабыл болмазла.  Керти муслийман хар ишин да бир Аллах ючюн этеди. Хар атламыбызгъа, сёзюбюзге сакъ болайыкъ, гюняхны бла сууапны ортасын ангылап, айыра билейик.

Хурметли дин къарындашларым бла эгечлерим! Бу сыйлы байрамны Аллахутала сау адамлагъа саугъалагъанды: бир бирге къонакъгъа барып, къол тутуп, сурап, сыйлап, хурмет этерча. Аны нек сагъындым? Къурманда къабырлагъа барылмайды, айтханымча, бу сау адамланы уллу къууанчыды. Алай къабырлада зиярат этсек, уллу гюняхлы болурбуз. 

Аллахутала экинчи Къурманнга  къууанч бла жетерча онг, къарыу, насып да берсин. Этилген къурманла, садакъала къабыл кёрюлсюнле!  Экинчи бу заманнга ийман бла, дин бла, къууанч бла, сау-саламат жетейик.