«Юйде этилген аш юйге къууат береди»

Адамны саулугъу ашы бла  байламлыды. Кюн сайын ашны къалай къураргъа кереклисини юсюнден биз шеф–повар Хуболланы Мадина  бла ушакъ этгенбиз.

- Таулула этден этилген ашарыкъланы сюедиле, арт заманда къыймагъа да юйреннгенбиз. Ала саулукъгъа игимидиле?

- Этден продуктла тап жарашдырылмасала, тап сакъланмасала, уулу затла болуп къаладыла. Асламысында ол уу  сальмонеллёзду. Ууланнганны шартлары къалтырауукъду, уллу температурады , къарын аурууду, адамны къусарыгъы келеди. Аны бла бирге котлетледе, паштетде, холодецде  стафилококкла болургъа боллукъдула.

Жарсыугъа, алгъыннгы хайырлы чабакъла да энди алай тюйюлдюле. Адам улу тенгизлени, сууланы кирлендиргенди, алагъа не кир затланы да къуйгъанлай турады. Сёз ючюн, скумбрияда, тунецде аллергияны бек къозгъаучу гистамин деген зат барды. Шартлары: ашагъандан сора бир кесек озса, териде суу чечекча суу топпанла чыгъадыла, тери къызарады, бет кёберге, адамны башы айланыргъа боллукъдула, къусарыгъы келеди, ичи ётеди. Бир бёлек сагъатдан адамны саулугъу орунуна келеди.

Черек чабакълада да описторхоз ауруу къозгъарыкъ заранлы затла болургъа боллукъдула. Шартлары: ууланнгандан сора да, бауур кёбеди. Алгъын тау элледе череклерибизде чабакъ тутхан тёре эди, бютюнда форельни бек сюйюучю эдик. Шёндю бир-бирле череклеге кир сууларын жибергенлери себепли чабакъчыла да жокъну чегиндедиле. Экология шёндюча болумда тургъан къадарда бийик качестволу продуктла тапхан къыйын боллукъду.

Бахчасы болгъан анда тахта кёгетле ёсдюрсе  игиди. Юйде мал тутаргъа не аз да онгугъуз бар эсе, юйюрюгюзге керекли этни андан мадарыгъыз. Бусагъатда Россейни мегаполислеринден кёпле жерге, элге къайтып жашайдыла, нек дегенде уллу шахарлада экология асыры осалдан  адамны саулугъу терк окъуна оюлады.

-Биз а кюн сайын тюкенден алыннган аш бла кечинебиз.

- Терс  этесиз. Сатып алыннган салатла, артыкъда жумуртха эм картоф къатышдырылгъанла  къоркъуулудула. Майонези болгъан салатладан да ууланыргъа боллукъсуз. Ашны юйде этерге керекди!

- Жууала шёндю кёпдюле.

- Таулула гриблени артыкъ бек хайырланмайдыла. Алай ашха жарамагъан неда жол жанларында битгенлени да ашап ууланнганла да тюбейдиле. Ууланыу бек къыйын болургъа боллукъду. Сёз ючюн, поганка бауурну эм бюйреклени тозуратады. Ашаргъа жарамагъан башха гриблени уулары адамны нерваларын бузадыла эм чархына жайыладыла.  Жаланда билген, таныгъан жууаланы хайырланыгъыз ашыгъызда.  

- Ашдан ууланнган адам врачха баргъынчы кесине къалай болушаллыкъды?

- Аш орунугъузну терк тазаларгъа кюрешигиз. Юч стакан жылы суу ичигиз, къусаргъа кючсюнюгюз. Керек болса, алай дагъыда этигиз.

Сорбентлени - энтеросгельни, активизацияланнган кёмюрню ичигиз, он килограмм ауурлугъугъузгъа бир таблетканы тергеп. Болушмаса уа,  «Скорыйни» чакъырыгъыз. Мен алыкъа кеси юйде аш хазырлагъан тиширыуну юйюрюнде ууланнганнга тюбемегенме. Супермаркетледе ашладан кетип, кесибиз кюн сайын юйде жылы аш этерге керекбиз.

Аш юйюрню бирикдирген кючледен бириди. Хант столгъа  олтуруп, ауузланнганла  бир бирлерине  эриши сёз айтыргъа уяладыла. Гыржынны огъурлу кючю чексизди. Аны унутмайыкъ.