Конституциягъа къаллай тюзетиуле белгиленедиле?

Коронавирус ауруу жайылгъаны бла РФ-ни Конституциясына тюзетиуле кийириу бла байламлы къол кётюрюуню кюню бир ненча кере тюрлендирилгенди. Болсада къыралда эпидемиология хал тапланнганы бла байламлы аны 1 июльда бардырыргъа оноу этилгенди. Бу къысха статьяда уа къыралны баш законуна къаллай тюзетиуле кийирилгенлерин   эсгертирге сюебиз.

РФ-ни Къырал Думасыны къырал къурулуш эм законодательство жаны бла комитети быйыл 21 январьда бардырылгъан жыйылыуунда «Власть органланы ишлерин къурауну бир-бир сорууларын бир низамгъа келтириуню юсюнден» законну проектин биринчи окъулууда къабыл кёрюрге боллугъун эсгертгенди. Аны РФ-ни Президенти парламентге 20 январьда бергенди.

Проектге  РФ-ни Президенти Федерал Жыйылыугъа Посланиясында  Конституциягъа къошаргъа белгилеген тюзетиуле  киргендиле. Алай бла къыралны баш законуна къаллай тюрлениуле кийирилликдиле? Экспертлени айтханларына кёре, Конституцияны 3-8 главаларыны 22 статьясы жангыртыллыкъды. Алада сёз политика системаны, инсанланы конституциялы эркинликлерини бла праволарыны юслеринден барады.

Ол санда къыралда эм аз айлыкъны (МРОТ) РФ-де инсанлагъа жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчеми тенгли бирде тохташдырыргъа, пенсиялагъа, социал тёлеулеге индексация тамамларгъа белгиленеди. Дагъыда РФ-ни Президентини, Федерация Советни, Къырал Думаны полномочиялары шарт белгиленедиле, Къырал Советни институту кийириледи.

Тюрлениуледе Россей къыралла аралы биригиулеге къатышыргъа, халкъла аралы келишимлеге тийишлиликде, алагъа полномочияларыны бир кесегин берирге боллугъу да жазылыпды. Жаланда ол инсанланы эркинликлерине бла праволарына чек салмай эсе, конституциялы жорукълагъа чюйре келмей эсе.

Дагъыда Конституцияда пенсиягъа дайым да индексация этиллиги белгиленеди. Аны бла бирге уа «… тюзлюкню, тёлюлени бир иннетлиликлерини мурдорунда къуралгъан  пенсия система…» жарашдырыллыгъы да айтылады.

Энтта бир жангычылыкъ къырал къуллукъла  бла байламлыды.  Тыш къыралны инсанлыгъы, неда анда жашаргъа эркинликлери болгъанла губернаторгъа, министрге, депутатха, судьягъа салынырыкъ тюйюлдюле. РФ-ни Президентине кандидатха да этиледиле аллай излемле. Дагъыда ол Россейде бек аздан 25 жыл жашаргъа тийишлиди. «Бир адам РФ-ни Президентине бир бири ызындан эки кереден кёп сайланыргъа эркин тюйюлдю»,-деген жорукъ да кийириледи.

Конституция эм Баш сюдлени таматаларын, аланы орунбасарларын, судьяланы да къуллукъгъа къабыл кёрюу полномочияла Федерал Советге бериледиле, аланы кандидатураларын  а къыралны башчысы кёргюзтюрюкдю.  Дагъыда бу органнга къыралны къоркъуусузлугъу, къоруулауну, ич ишлерини, тыш къыраллы байламлыкъланы, жамауат къоркъуусузлукъну соруулары бла кюрешген ведомстволаны башчыларына кандидатуралары бла (аланы да къыралны башчысы кёргюзтеди) байламлы консультацияла бардырыргъа эркинлик берилгенди.  РФ-ни Правительствосуну Председателин  РФ-ни Президенти къуллукъгъа жаланда аны Къырал Дума къабыл кёргенден сора салгъаны да тохташдырылады.