Урушда – жигит, урунууда – алчы

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына
Шауаланы Жибрил  Къызыл Аскерге 1938 жылда чакъырылгъан эди. Жаш аскерчиге энди аякълана келген къыралны жашауунда магъаналы ишлеге къатышыргъа тюшгенди: Запад Украинаны къорууларгъа, ызы бла уа 27-чи дивизияны 132 стрелковый полкну къауумунда Финляндияда уруш этерге. Шауа  улуча жаш аскерлеге 1941 жылны июнь айында Ата журтубузну чеклерин бузгъан гитлерчи ууучлаучулагъа къажау сермеширге да тюшгенди.

Фашистле совет аскерледен бир ненча кереге кючлю  болгъандыла, аланы алгъа урууларын тохтаталмай, бизникилеге артха къачаргъа тюшгенин эсгерсем, жюрегим бек къыйналады. Жаланда  биз аны бла бирге душманланы  къарыусуз этгенибиз бир кесек жапсарады. Гроднону тийресинде фашист аскерлени тыйгъаныбызгъа, тохтатхан угъай, аланы артха къыстаялгъаныбызгъа уа къалай къууана эдик…

Аскерчи къадар Жибрилни Москвагъа жетдиргенди. Ол къуллукъ этген бёлюм  былайда баргъан къазауатда кёргюзтген кишиликни юсюнден ёхтемлик бла эсгериучюдю ол.  Гитлерчиле къыралыбызны ара шахарын къолгъа этериклерин толу ийнаннгандыла,  ала парад бардырыргъа окъуна хазырланнгандыла, энчи саугъала да чыгъаргъандыла. Фашистле Москваны жер юсюнден жокъ этерге, аны атын окъуна унутдурургъа муратлы болгъандыла.

1941 жылны декабрь айында эки фронтну аскерлери биригип, гитлерчилени къыралыбызны ара шахарыны тийресинден артха къууадыла. Алай бла Жибрил Кавказгъа тюшеди, аны къоруулау сермешлеге къатышады. 

Топла чачылыуладан  сора кюйген агъачланы, тюзлени таныгъан да къыйын эди. Краснодарда уа аскерчиле адамланы кюйдюргенде  хайырланнган газ камераны тапхандыла. Мында ненча  минг мамыр адам бла къызыл аскерчи къыйынлыкъ сынатылып жокъ этилген болур! Бу адамсызлыкъны кёргенлени жюреклери ачыудан, фашизмни кёрюп болмаудан, мурдарлагъа кюйсюзлюкден толгъанды. 

Немислилени Таман жарты айрыкамдан къыстайдыла, душманланы Азов тенгизде батдырадыла. Былайда Жибрил бир кезиуню эсине кюлюмсюреп тюшюреди. Орта ёсюмлю, къарыулу жаш аскерчилени  керекли затла бла жалчытыргъа туугъан кибик эди. Ол  окоплагъа аш-суу ташып тургъанды. «Бир жол аскерчилерибизге  барама. Жер а ачыкъ, немислиле атышыуларын тохтатмайдыла. Сыртыма исси шорпасы бла бир уллу термосну да тагъып, бирде сюркелип, бирде уа чабып алгъа барама. Алай эте,  бир кезиуде аркъам кюйюп башлагъанын, къызыулукъ аякъларыма жетгенин сеземе. Термосну тешип къарасам, анга окъ тийип, шорпам тёгюле… Терк окъуна тешикни бармагъым бла жабама, алай ол асыры иссиден аны да кюйдюреме. Шорпамы зыраф этмез ючюн, гимнастеркамы жыртып, тешигин аны бла жамаргъа тюшгенди.

Окоплагъа жетип, аскерчи нёгерлериме ишни болушун айтама. Аркъамы кюйдюргениме бир кесек жарсыгъан кибик этгендиле, алай исси шорпа аякъларым бла баргъанны эшитгенлеринде уа, барысы да харх этип кюлгендиле. Болсун! Алай мен жашлагъа аш жетдирип, аланы кёллерин кётюргенме»,-деп эсгереди ол.

Алай андан сора уа аркъасы къыйнап, ол аш-суу ташыу бла кюрешалмай къалгъан эди.

1945 жылда Шауа улу 3-чю Белорус фронтну къауумунда Кенигсберг шахар ючюн  немисли аскерле бла къызыу сермешге къатышханды. Бу шахар а эм кючлю къалаладан бирине саналгъанды.   Болсада совет аскерле аны къысха заманны ичинде къолгъа этедиле. Къачып баргъан немисли аскерле Фришгаф  айрыкамда бугъадыла. Совет командование, ары десант атып, гитлерчиле  жокъ этиледиле. Былайда къол тутушха окъуна жетгенди. Гитлерчиле уа, ахыр  кюнлери келгенин ангылап, итлеча, къабаргъа окъуна чаба эдиле. Бу къызыу сермешде Жибрил аягъына жаралы болады. Ол Кенигсбергге къайтып, кесине бакъдырады, Уллу Хорламгъа да ол мында тюбегенди.

Шауаланы Жибрилни кишилигине, жигитлигине тийишли багъа берилгенди. Ол Ата журт урушну орденини 1-чи даражасы, «Орден славы», «Германиягъа хорлам ючюн», «Уллу Ата журт урушха къатышханы ючюн» майдалла бла саугъаланнганды. 

Урушдан сора уа ол Орта Азиягъа барып, анда жууукъларына тюбейди. 1957 жылда битеу таулу халкъ бла бирге ол да Кавказгъа къайтады, Шалушка элде тохташып, колхозда ишлеп тургъанды, аны къураучу хунерин кёрюп, бригаданы таматасына салгъандыла.   Ол   эки  кере ветеран болгъанды – урушну эмда урунууну. Тирликни жыйгъанда бийик жетишимлери да эсленмей къалмагъандыла – Шауа улу ВДНХ-ны кюмюш майдалына тийишли кёрюлгенди.