Кофе саулукъгъа игимиди?

Биз кюн сайын чайда, кофе да ичебиз. Алай чай саулукъгъа иги болгъанына  ийнана эсек, кофе бла болум башхаракъды: алимлени тюрлю–тюрлю оюмларын эшите, кофени ичиу игимиди огъесе аманмыды деп арсарлы болабыз. Аны юсюнден оюмун Нальчик шахарны биринчи номерли поликлиникасыны терапевти Гыжгыланы Разият бла ушакъ этгенбиз.

-Алимле кофени юсюнден не зат айтадыла?

-Европаны эм Американы алимлери жашлыкъны узайтыргъа себеплик этген жыйырма продуктну тизмесин мындан алгъаракъда басмалагъандыла. Ол жаны бла алчы жерни алгъанладан бирлери кофеди. Бизге иги кесек замандан бери айтып тургъанларына кёре уа, бу  продуктну хайыры хазна болмагъан затды. Тюзю  къалайды  деп,  бир–бирде врачла окъуна экили боладыла. Шёндюге дери медиклени тёрели айтыуларына кёре, адамны тирилендириучю эм учундуруучу хычыуун ийисли кофе жюрекге бла къан тамырлагъа заранлы продуктха саналып тургъанды, аны хайырланыуда  сакъ болугъуз дей эдиле. 

Андан тышында да, кофе, наркотиклеча, кесин излетип къояды деген оюм да барды. Былай алып къарагъанда, кофени ол  кемчиликлери жокъдула деп алыкъа бир киши да къаты даулашмагъанды. Алай арт онбеш жылны ичинде алимле кофе бла байламлы кёп тинтиу ишле бардыргъандыла. Ала мындан алгъаракъда  быллай жангы оюмларын айтхандыла: къыркъ жыллары толгъан тиширыула кюн сайын кофени бек азындан тёрт кере ичип турсала, аланы ёшюнлеринде рак ауруу чыгъар деген къоркъуу къыркъ процентге азаяды.  Бу ауруу чыгъаргъа къоркъуу болгъан тиширыуланы чархларында болгъан ВRCAI деген ген алагъа тамата тёлюлеринден къан бла келип орналгъанды. Аллай тиширыула кюн сайын кофеден алты стаканчыкъ ичип турсала, алагъа рак ауруудан чыгъарыкъ къоркъуу юч кереге азаяды. Бауурда рак аурууну айныуун да кёп къалмай эки кереге азайтады. Бу продукт териде эм базыкъ чегиде, тиширыулада уа  безлеринде рак аурууланы чыгъыуларына да чырмау болады, диабетни эм Паркинсонну аурууун айныргъа къоймайды.

-Сора ол хайырлы продуктду дерге боллукъмуду?

-Алай болгъанлыкъгъа, аны  жаланда хайырлы продуктланы тизмелерине таукел къошаргъа да къыйынды. Бек къаты даулаш эки  проблеманы - кофе эм жюрек-къан тамыр система, кофе эм тиширыуну сабийден ауурлугъу бла байламлы проблемаланы - юслеринден барады. Алай бу арт кезиуледе уа ол  къанны басымын кётюрмегенини, жюрек аурууланы айныуларына себеплик этмегенини эм тиширыуланы къарынларында сабийлени айныуларына заран келтирмегенини юслеринден материалла чыгъа-чыгъа турадыла. Болсада  кофе бла байламлы хар затха да алай хош къарап къояргъа да жарарыкъ тюйюлдю. Дагъыда  алимле бир жангы шарт тохташдыргъандыла:  кофе бла байламлы проблемала хар адамны чархы кофеин вещество бла къалай келишгенине кёре чыгъадылаКофе бла байламлы къужурлукъла да бардыла. Аны бир бирлерине арталлыда къажау болгъан ишлери да тюбейдиле. Сизни чархыгъызда ферментни къайсы тюрлюсю болгъанын къалай билирге боллукъду?

Западда ол къыйын иш тюйюлдю: диагностикум деген затны сатып алыргъа кимни да къолундан келеди. Аны тиш щёткагъа жагъып, аны бла ауузунгу ичин ышып, ол щётканы, пробирканы ичине салып, лабораториягъа жиберсенг, санга анализлени эсеплерин эм рекомендацияланы тапдырадыла.

Биз а, Россейде жашагъанла, къыралыбызда Европадагъыча тестлени табаргъа онглары болмагъан адамла, не этерге керекбиз? Тиширыуланы асламысында акъырын ферментле бардыла. Ала сабийлери болурларын сюе эселе, кофени аз ичерге керекдиле. Къыркъ жыллары тола тургъан тиширыула кофени, ол къан басымыгъызны кётюрмей эсе, сюйгенигиз тенгли бир ичигиз. Бу жорукъгъа эр кишиле да бойсунургъа боллукъдула. Кофе къан басымыгъызны кётюре эсе, ол сизге керекли зат тюйюлдю. Гормонланы хайырланнган тиширыуланы, бауурлары ауругъан эмда парацетамол дарманны (ол бек къыйнагъан аурууланы сынтыл этиучю эм сууукъну хатасындан чыкъгъан ауруулагъа къажау дарманлада да барды) ичген адамланы да чархларында кофеин бек акъырын кетеди.

- Кофе антиоксидантмыды?

- Кертиди, кофеде адамгъа бек уллу хайырлары болгъан веществола да - антиоксидантла - табылгъандыла. Белгилисича, ала бизни жюрек аурууладан, ракдан эм къартайыудан къоруулайдыла. Америкада тинтиучюлени айтханларына кёре, американлыланы аш-азыкъ затларыны араларында антиоксидантла бла жалчытыучу баш продукт - кофеди. Гражданла аны бла бирге аллай веществоланы кёп къалмай юч юлюшден бирин аладыла.Къысхасы, кофени хайыры хатасындан кёпдю.