Халаллыгъы, чемерлиги бла да атын айтдыргъанды

Алий-Солтан тамата жашы Мухаммат бла машиналарында бара, алларында «Мерседес» къызынып келгенин  эслеп, бу бир палах этмеги эди деген акъылда рульну бир жанлыракъ бурду. Алай тыш къыраллы машина келе-келип, кесин алагъа урду. 

Алий-Солтан, олсагъат жашын хатадан сакълар къайгъы этип, анга къапланды. Терк медицина болушлукъ берген машина уа,  башында кёксюл чырагъын жандырып, уллу къычырып, алыкъа да солууу тыйылмай тургъан атаны республикалы больницагъа жетдирди. Врачла аны ёлюмден къутхарыр ючюн къолдан келгенни аямадыла. Болсада къадаргъа мадар жокъ.  Жашы уа жаланда аякъларын ачытханы бла къутулгъанды.   

Гергъокъланы  Алий-Солтан бла Таппасханланы Ханифа бир юйюр къурап жашагъанлы быйыл 8 майда онбеш жыл боллукъ эди. Алай къадар, аланы ол жарыкъ кюннге жетдиртмей, юйюр таматаны жашауун юздю…

Магометни юйюрюнде Алий-Солтаннга дери да эки жаш ауушхан эдиле, эгечле уа сау къарындашларына ырыслап, ненча къарындашыгъыз барды деп соргъаннга «алты» деп жууаплагъандыла. Жарсыугъа, не бек кюрешген эселе да,  сакълаялмадыла  кёз гинжилери кибик кёрген татлы къарындашчыкъларын. 

Гергъокъланы тукъумларына келген ол ачы хапардан бери элли кюн озду. 1 майны байрамын юйюрде угъай да, тукъумда да мындан ары не хазна белгилесинле. Ма ол кюн «Мерседесни» иеси - жыйырма биржыллыкъ жаш-къарындашла Барисбийге, Ахматха, Алийхажиге, эгечле Алиматха, Халиматха, Фатиматха, Жансуратха, юй бийчеси Ханифагъа уллу ачыу сынатып, къара кийдиртди. Алий-Солтанны тамата жашы жарыкъ бетли, онючжыллыкъ  Мухаммат а олсагъат уллу кишича болду, онжыллыкъ Расулчугъ а, аланы юйюр сынагъан къыйынлыкъны ангылай эсе да, атабыз къайтырыкъды да деп, кирпикчиклерин терк-терк къагъа, анасыны кёзлерине соруулу, тилекли да къарай эди. 

Бюгюн эгечле, къарындашла да, бирге жыйылып, Алий-Солтанны эсгере, къолларындан къол жаулукъларын кетермейдиле. Юй бийчеси Ханифаны уа бетинден жилямукълары къурумайды. Баш иеси анга  гитче сабийгеча жумушакъ бола эди. Нечик уллу ачыуду баш иени, къарындашны тас этиу. Алай Алий-Солтанны  таныгъан хар бири да аны эсгерип башлагъанлай, олсагъат  кёз жашлары келмей къалмайды. Аллай бир сюйдюрген эди ол кесин иши, сёзю, халал жюреклилиги бла  тёгерегиндегилеге. 

-Къарындашыбыз болгъаны ючюн айтхан сунмагъыз, ол керти да уллу адамлыгъы болгъан эр киши эди, - дейди эгечи Асанланы Алимат. - Къайгъы сёзге биз танымагъан, ёмюрюбюзде кёрмеген  адамла келе эдиле,  Алий-Солтан манга болушханды деп. Бизге уа   аналыкъ, аталыкъ, тенглик да этгенди. Эки къарындашыбыз ёлген эди да, аланы сабийлерине да ёз балаларынача сакъ эди. Бизникилеге да кёз-къулакъ болгъанлай тургъанды. 

Анга ма бу юлгюню келтирсем да, тамам сунама. Мен школда ишде эдим. Эрттенликде келеди Толя, биз атына алай айта эдик. «Не айланаса, не жумушунг барды?- деп сорама, ол а: «Къарындашыбызны жашы резинканы унутханды да, устазы урушмасын деп, аны алып келеме»,- дейди.

Къайсыбызны юйюбюзде да кемчилигибиз болса, ол биринчи эслер эди. Битеу юйюрюбюз бир къанат, ол кеси бир къанат эди. Карьерде баш инженер болуп ишлей эди да, аны аллына уа юзмез, туф, башха къурулуш материалла да тилей кёп адам келе эди. Кишиге бир заманда да  угъай демегенди. Къайгъы сёзге келген бир тиширыу бизге ма былай хапар айтхан эди: «Алий-Солтаннга юзмез тилей баргъанма.«Машинанг бармыды, жюклеп жиберейим»,-дейди. «Угъай жокъду, къайдан алыргъа да билмейме»,- дейме. Юйюме къайтып келсем, къабакъ эшикни аллында юзмези бла машина сюелип тура эди».

Ол  Нальчикде сабийлери жюрюген 18-чи номерли сабий садха,  Яникойда школгъа, Каменка элде межгитге да къурулуш материалла бла болушханды. Жууукълада той болса уа, таматалыкъ сен эт деп тохтай эди не  узакъ ахлусу да. Ол  да бошдан тюйюл эди, чырайлыгъы бла кесине тарта эди. Адет-тёрени, адеп-къылыкъны да иги билгенди. 

Тенглерине,къоншуларына да Алий-Солтан бек сакъ болгъанды, эс тапдыргъанлай тургъанды. Сёз ючюн, бир кезиуде Каменкада жашай эди да, шуёху  Къулийланы Музафарны арбазында туфланы къурутуучу уллу печьлени кёреди да, бир зат да айтмай кетеди.  «Кече аякъ тауушла эшитеме,-деп хапарлайды Музафар.- Чыгъып къарасам - Толик. «Сен жукълап къалып, печьлеринг ёчюлюп, бир палахха къалмагъы эдинг деп, тынгысыз болуп келгенме»,- дейди. Юйлерибиз а бир бирден иги да узакъ эдиле».

Юйюрюн да бир зат бла апчытмагъанын хар ким да айтады. Аны тёрт жашы, бир къызы бардыла. Аланы жете келгенин юй-кюн этерге кюрешгенди. 

-Ишден арып-талып келсе да,  диваннга жатып, телевизоргъа къарап, солур амалы жокъ эди. Аурукъсунуп тургъанлай окъуна, келчи алагъа барайыкъ, аны соруп, кёрюп келейик дер эди. Арт заманлада уа  жашаргъа бир бек ашыгъа эди. Къысха заманны ичинде кёп жумушну тамамлагъанды, - дейди юй бийчеси Ханифа.

Аны асырагъан кюн а эрттенликде сакъ жауун жауады. Алай,  аны Аушигерде къабырлагъа элтип бара туруп, ол тохтайды. Адам асыры кёпден, жолда машиналаны жюрюгенлери  тохтагъан эди. Адамла аны асырап, артха къайтып, жапма тюбюне олтургъанларындан сора  жауун жангыдан жаууп башлады. Кюнню халы да дууачылагъа чырмаулукъ этмегенди, адамла жибип къыйналмагъандыла. 

-Болур бир кюч, биз кёзюбюз бла кёрмеген, къулагъыбыз бла эшитмеген, къолубуз бла тутмагъан,-дейди Ханифа.- Ол сагъышланы акъылыбызгъа келтирген дагъыда бир шарт барды. Толик ажымлы ёлюрден эки  ай алгъа мен  тюш кёреме. Сора эрттенликде анга былай айтама: «Мен ёлсем, сен кёп турмай юйдегили бол. Сабийле ючюн да жарсымазчама, билеме сен аланы атып къоймазлыгъынгы, ёсдюрлюгюнгю, окъутуругъунгу»,- дейме. Ол а, ачыуланып,  тюшюмю айтыргъа къоймайды. Бир айдан а  кеси тюш кёреди. Андан сора  башха адам болгъан эди.

Ёлюр кюнюню аллында уа Ханифагъа СМС жазады: «Мен санга бек ыразыма. Манга бир зат иш болса, сен сабийлерибиз ючюн жашаргъа кюреш, аланы аягъы юсюне сюерге керексе. Мен сени бек сюеме. Бир заманда да жюрегими къыйнамагъанса, сау бол, узакъ ёмюрлю бол. Мен къыйнагъан эсем а, кечгинлик тилейме, кечерсе деп ийнанама…». Ол жазыуланы аны телефонунда ол дуниядан  кетгенден сора кёргендиле.

«Аны кабинети болгъанды юйде. Ол ёлгенден сора кирип къарасакъ, тизгини жыйылып. Столуну ичинде уа жаланда  бир блокнот. 

Ол ауушхандан сора жууукълары, тенглери аны айтханларын, этгенлерин эсгерип: «Ким биледи, аны тюшюне мёлеги келип, ёллюгюн айтыпмы кетген болур эди?» -деп арсарлы боладыла.  
Алий-Солтан жашаудан 56-жыллыгъында кетгенди. Алай аны таныгъанланы, билгенлени эслеринде  ахшы, огъурлу ишлери бла къалгъанды.