Борчунгу заманында тёле да, жумушунгу чырмаусуз толтур

Бир ненча кюнден Жангы жыл жетеди, аны бла байламлы узун солуу кюнле да. Аланы кезиуюнде кёпле  республикадан тышына чыгъып солургъа сюедиле неда бир башха жумушлары бла ары-бери барадыла. Жылны башындан окъуна  этген муратынга  жетер, солуу кюнлени зауукълу, бир тюрлю чырмаусуз ётдюрюр ючюн  Сюд приставланы федерал службасыны КъМР-де  Управлениясында ишлегенле "Борчларынгы юсюнден бил" деген  акция къурагъандыла. Аны юсюнден айтырын тилеп, биз   республиканы баш сюд приставы Бауаланы Ахмат бла  тюбешгенбиз.

-Жылны ахырында эсепле чыгъаргъан тёреди, быйыл приставланы себепликлери бла  къаллай бир ахча къайтарылгъанды? 

-Бюджетни битеу  тюрлюлерине уа  751 миллион сомдан артыкъ ётдюрюлгенди, ол а былтырны бу кезиуюнден эсе 183 миллион сомгъа  асламды.

Хайырланылгъан газ, электрокюч, суу ючюн хакъны тёлемей тургъанладан да 360 миллион  сом жыйылгъанды. Ол да  116 миллион сомгъа асламды. Борчлары болгъан 43 минг адамгъа Россейден тышына чыгъаргъа  эркинлик берилмей къалгъанды. Дагъыда аллайланы банклада  бла башха кредит организациялада болгъан  счётларындан 408 минг толтуруучу производствогъа кёре ахча тыйылгъанды.   

-Борчлу болгъан адамгъа  заманында   тёлемегени ючюн  къаллай амалла хайырланыладыла?

-Законнга тийишлиликде кёп тюрлю мадарла этиледиле:  энчи мюлкге арест салыу эмда аны сыйырыу, банклада бла башха кредит организациялада болгъан ахчаларын  тыйыу,  юйю, машинасы бар эселе, алагъа регистрация этмеу, машинаны жюрютюрге эркинликлерин сыйырыу, Россей Федерациядан тышына чыгъалмазча  тыйгъычла салыу эм башхала.

Байрам аллы кюнледе  адам этген муратына  чырмаусуз жетер ючюн  Сюд приставланы федерал службасыны  (ФССП-ни)  энчи сайтында эмда  мобил  къошагъында  "Банк данных исполнительных производств" деген электрон сервисге кирип борчу болгъанын бла къалгъанын билсе игиди.  Ёнкючюнгю тёлединг эсе уа, аны юсюнден сюд приставлагъа  заманында билдирирге тийишлиди. Андан сора бир тюрлю тыйгъыч боллукъ тюйюлдю.

-"Билдириулени банкына" уа къачан  къараргъа боллукъду?

-Мени эшитселе дайым да не къадар терк-терк  къарай турса игиди. Нек дегенде борчла  сиз да билмей тургъанлай кёп тюрлю жаны бла жаратылыргъа  боллукъдула, бир-бирледе уа адамла борчлары болуп тургъанын да билмей къаладыла. Ол тюрлю билмеулюк а  артда  кесини къара ишин этерге боллукъду. Ала уа: банкда счётунгу алалмазча тыяргъа, мюлкюнге арест салыргъа, къошакъ халда тазир тёлерча этерге, андан сора да кёп  тыйгъычланы салып, эркинликлеринги сыйырыргъа да.

Адам солургъа тыш къыралгъа барама деп, билет алып, аэропортха тебирегенлей, аны алайда тыйсала, чекге жетгенде поездден тюшюрселе, бир адамгъа да хычыуун кёрюнмез да. Дагъыда, сёз ючюн, автомобиль неда  юй сатып аласа, ол  а арест салыннган болса,  сен  бек кёп баш ауруулагъа  тюберге боллукъса.

Битеу ол затла болмаз ючюн,  гражданла алгъадан окъуна  борчларын алгъадан тёлеп къутулургъа кереклисин эсигизге салыр мурат бла къурагъанбыз бу акцияны да.

- "Билдириулени банкында" уа дагъыда не затны юсюнден билирге боллукъду?

-Бек алгъа сайтда толтурулургъа  керекли документни кёрюрге боллукъду: ол  а унутулуп къалгъан жол тазир,  алиментле,  коммунальный жумушла ючюн борчла, заманында тёленмеген налогла, пенсия взносла, кредитле эм дагъыда алагъа ушаш башхаладыла.

Аладан сора да,  анда  документни  номери эмда аны башланнган кюню, айы, жылы, берген органны аты, борчну ёлчеми,  толтуруучу производство  болгъан структура бёлюм эм дагъыда  сюд приставны  аты, тукъуму, телефонларыны номерлери да бардыла. Ишни барыу халыны юсюнден тюзюнлей анга сёлешип, тынгылы хапар билирге боллукъду.

-Адам кесин борчлуланы базасындан къалай  чыгъарыргъа боллукъду эмда ол  база къаллай бир терк жангыртылады?

-Андан чыгъыуну жаланда бир жолу барды, ол да борчну берип къутулууду. Аны уа ким да "Билдириулени банкында" тамамлап къояргъа боллукъду.  Анда  тёлеуню къалай этерге боллугъуну юсюнден билдириу барды, ахчаны картадан эмда телефонну счётундан да ётдюрюрге боллукъду. Андан сора да,  ыразылыгъына кёре, тёлеп къутулгъанынгы юсюнден  квитанцияны алыргъа да.

Билдириулени юсюнден айтханда уа, ала кюн сайын жангыртыладыла,  толтуруучу производство башланып, сутканы ичинде Управленияны сайтында кёрюнедиле.