Бусагъатда къуралгъан тойланы жаратамысыз?

 

 

- Миллет тёрелерибизни тутуп, тийишлисича къуралгъан тойланы, айхай да, жаратама. Жаш адамларыбыз къууанчларын адетге кёре этгенлерине да къууанама. Бир бирге намыс эте да биледиле. Ол халда мындан арысында да барса, айхай да, игиди. Алай  тойну кафеледе, ресторанлада къурауну юсюнден айтханда, аны къабыл кёрмейме. Адамны къууанчы, бушууу да арбазында ётерге тийишлиди. Жууукъ-ахлула бир бирни танырча, намыс, адет да жюрютюлюрча. 

 

 

- Шёндюгю таулу тойланы алып къарагъанда, алада адетле толусунлай толтуруладыла деп айтырча тюйюлдю, алагъа бизде болмагъан тыш тёреле къошуладыла. Бир жаны бла ала байрамны ариу этедиле. Алай мен жаратмагъан бир шарт барды - ол да адамла, бир бирлерине эрише, къолларындан артыкъ келмей эсе да, тойларын къурауда бир бирлерини озаргъа кюрешгенлериди.

 

Ол а жарыкъ байрамгъа къайгъы къошхан, керексиз затды.

 

Кийиниуню энчи тинтгенде, бир-бир келинле таматаланы алларына билеклерин, кёкюреклерин ачып чыгъып къаладыла. Жаш тёлюге ол тап кёрюне эсе да, таматаларыбыз анга ыразы тюйюлдюле. Мен оюм этгенден, былайда бусагъатдагъы заманнга келишген, аны бла бирге уа аллай бир ачыкъ болмагъан жыйрыкъ киерге керекди. Ол бек алгъа аны кесини сыйын кётюреди. 

Къонакъла да кеслерин ариу жюрютюп башлагъанларын а белгилерчады. Ичги бла кюрешип, эсирип, болгъанны бузуп айланнганланы саны иги да азайгъанды. Ол а, сёзсюз, ахшы шартды.   

 

 

- Бусагъатда бизни республикада тойну татыуун ангылагъан къыйынды. Нек дегенде  бушуу болмагъанча кёпдю. Болсада жангы юйюр къуралса, той этмей болмайды. Бюгюнлюкде жаш адамла тойларын кафеледе, ресторанлада ётдюрюуню сайлайдыла. Жарсыугъа, аллай тойлада берекет, жылыу болмайды. Бир бирни танымагъан кёп, бирге олтурургъа тийишли болмагъанланы, орус тойладача, бирге олтуруп, ушамагъан иш этиледи. Къысхасы, ариу адетлерибизни тас этип барабыз.  

 

 

 - Бюгюнлюкде тойларыбызны орус маталлы этип башлагъандыла. Сёз ючюн, киеу бла келинни бир стол артына олтуртадыла, таматаладан уялгъан адет къала барады. Алай, сёз ючюн, келинни баш ауун алгъанда, арт заманда бир тюрлю адет чыкъгъанды: тышындан (асламысында ансамбльледен чакъырылгъанла), той болгъан тукъумлагъа жууукъ жетмеген тёрт эр киши келинни тёгерегинде тепсеп, ёрге-энишге секире, къоллары бла келинни жаулукъларын тешип, адетге келишмеген эриши, келинни намысына келишмеген иш этедиле. Ол бир-бир адамлагъа ариу да кёрюне  болур, алай бизни халкъда эртте заманлада тепсей тургъанда, тиширыугъа эр кишини этеги тиерге да жарамай эди. Барыбыз да билген адетге кёре, келин келген тукъумда киши  сабий жууукъ тиширыуну болушлугъу бла алгъанды жаулукъну. 

 

 Биз алыкъа адетлерибизни унутуп бошамагъанбыз, тас этип артда артха къайтарыргъа кюрешгенден эсе, бюгюн сагъыш этип, адетни билген адамларыбыз сау къадарда тоюбузну миллетде эрттеден бери келгенича этерге керекбиз. 

 

 

- Шёндюгю таулу тойланы жаратмайма. Нек дегенде ала, къалай эсе да, кеслери аллына барадыла, тийишлисича къуралмайдыла. Къонакъла келдиле, ашадыла-ичдиле, кетдиле. Жангыз да жаш адамла анда-мында тепсеген кибик этедиле. Алгъа къалай эди? Биринчиден, хар адамны кесини жери бар эди. Сора, тюрлю-тюрлю тепсеуле бла оюнла къурап, тойну зауукълугъу бар эди, къарт да, жаш да къууанырча.

 

 

- Бусагъатда къуралгъан тойлагъа сёз айтырча тюйюлдю. Нек дегенде  адамла аланы амалларына кёре ётдюредиле. Кемчиликлени юсюнден айтханда, ала, мен оюм этгенден, тойланы бардыргъанда, адет-тёрени иги билген адамла аз болгъанындан чыгъадыла. Былайда бир затны белгилерге сюеме: къууанчны кезиуюнде жууукъ юлюшню баш-баш салгъанларыны орунуна жаш юйюрге болушлукъ этилсе, алай тюзюракъ болурму эди деп,  алай сагъыш этеме.

 

 

- Толусунлай айтханда, бюгюнлюкде адамла тойларын ариу къурайдыла. Бу иш бла кюрешген кёп тюрлю организация да барды. Аланы ишчилери къууанчыгъызны сиз къалай сюе эсегиз да, алай бардырлыкъдыла. Былайда эрттеден келген адетлерибизге башха милетлени маданиятларындан кёп зат сингдириледи, ол байрамны байыкъландыра эсе да, чекден ётерге жарамайды. Нек дегенде кесибизни адетлерибиз тойгъа энчи къууат бередиле.  

 

Адамланы кийиннгенлерине къарагъанда, мен келин баш ау алгъанда ол   миллет, артда ЗАГС-да уа европалы мода бла жыйрыкъда болгъаны, мен сагъыш этгенден, тапды, ариуду. Къонакъланы юслери-башлары да келген жерлерине кёре болургъа тийишлиди. Адам къайры баргъанын, ол анга биринчи оюм тизгинин къалай жыйгъанына кёре этилгенин ангыларгъа, сора аны къартла да кёргенлерин унутмазгъа керекди.