Къобузну сёлешдирген Нанчыкъ

Алийланы Нанчыкъ, Ахматны къызы Император Николай II жаш туугъанына аталгъан къууанчда къарачай согъууланы тартханды, деп жазадыла тарыхчыла. Кертиди, Нанчыкъ   къарачай-малкъар халкъны культурасында энчи  ыз къойгъанды.

Нанчыкъ 1872   жылда  15 майда Къарачайны эски эллериндени биринде -  Хурзукда - туугъанды. Бир жылдан, халкъда жюрютген адетге кёре,   Хурзукда жууукъ-тенг жыйылып, Нанчыкъны жыллыкъ кюнюнде, жылы гыржын биширип, къурманлыкъ этгендиле. Къарт анасы туудукъчугъу жашауда неге тырмашырыгъын билир мурат бла, аллына тюрлю-тюрлю юй, тиширыу кереклени эмда башха затланы тизип, ол неге узалыр деп сынагъанды.

Балачыкъ   не къыптыгъа, не оймакъгъа, не ийнеге узалмай, созулуп, сыбызгъыны алгъанды. Къууанчха келген халкъ аны кёрюп, Нанчыкъны къобузгъа тырмашырыгъына ишексиз болгъанды. «Сёзсюз, къызчыкь къобузчу боллукъду», - деп харх этгендиле. Алай бла Нанчыкъ гитчелей окъуна къобузчу атны алады.

1878 жылда аны атасы-анасы, миллет адетни кертилигине ийнанып,  6-жыллыкъ Нанчыкъны  Дагъыстанда Аксай элинде уста къобузчудан юйренирге ашырадыла. Анда ол  жууукъларында  жашап, уста согъаргъа юйренип, сабийлигинде окъуна  атасын-анасын да,  жууукъларын да къууандырады.

1886   жылда   14  жыл толгъан къызчыкъ Дагъыстандан ата юйюне Къарачайгъа къайтады. 1887   жылдан башлап Нанчыкъны аты миллетде белгили къобузчула бла бирге айтылып башлайды эмда Къарачайда алчы къобузчу болады. Ол баргъан той башхаладан уллугъа, сыйлыгъа саналгъанды. Аны аты, фахмусу къоншу миллетлеге  жайылады. Ол Малкъарда, Къабартыда, Абазада, Тегейде да эришиуледе болуп, ёчле алады. Аны юсюнден  жырла, ийнарла да этедиле, аланы халкъ бюгюн да  жырлайды.

1904   жылда Россейни  Николай II   Патчахха жаш тууады. Июль айда Санкт-Петербургда анга аталып уллу къууанч бардырылады. Ары Кавказ халкъланы арасындан келечиле - фахмулу адамла да чакъырыладыла. Къарачайны атындан сайлама къобузчу Алийланы Нанчыкъ барады къууанчха. Аны Петербургга ашырып баргъанла баш иеси Хасанланы Азамат бла ана къарындашы Хубийланы Абул-Керим боладыла. «Хубийланы Абул-Керим нёгерим болса, патчахха мен да барайым», -деген сёз бюгюн да къарачайны аууз чыгъармаларында унутулмагъанды.

Патчахны къууанчында  жыйылгъан миллет Нанчыкъны аламат тартыула сокъгъанына уллу эс бёледи. Император Николай II кесини эмда юйюрюню атындан фахмулу къобузчугъа    кёп тюрлю сыйлы саугъала береди. Россейни  патчахы бош саугъала этмезлигин ким да ангылайды: алтын сынжыр, алтын боюнчакъ, къабыргъа сагъат. Сагъат ол кезюуде ким да сейирсинирча зат эди.

Патчахны юйюрюнде фахмулу тау къобузчу Алийланы Нанчыкъны аты талай жылны унутулмай турады. 1913 жыл Нанчыкъгъа «В память трёхсотлетия царствования дома Романовых»  деген медаль саугъагъа келгени да анга шагъатлыкъ этеди.

1910  жылда Нанчыкъны баш иеси Хасанланы Азамат ауушады. Аны бушууун этип, къобузчулугъун къояды. Алай бла Къарачайда баш къобузчулукъ учкуланчы къыз Байчораланы Гардыугъа кёчеди.

1943 жылда ноябрьде Нанчыкъ къарачай халкъ бла бирге сюргюннге тюшгенди. Кёчгюнчюлюкде чекген азабны кёлтюралмай,  бир жылдан Къазахстанда   Ильич районну «Интернационал» колхозунда ауушханды.

Бюгюнлюкде Нанчыкьны аты халкьда сый бла айтылады, энциклопедиялагъа да тюшгенди. Дунияны тартыулары бла учундургъан къобузчуну Алийланы Нанчыкъны юсюнден терен хапарлы болургъа излеген «Малый Къарачай в XX веке» деген энциклопедияда табаргъа боллукъду.