Биринчи сотовый телефон

Бюгюнлюкде къолунда сотовый телефону болмагъан не сабий, не абадан адам кёрмезсиз. Биз аны бла бир-бирге сёлешебиз, тёгерек-башны суратха эмда видеогъа тюшюребиз, интернетге чыгъып абери окъуйбуз, фильмлеге къарайбыз, жырлагъа тынгылайбыз. Алгъын заманлада бу зат жаланда телефон болуучу эсе, шёндю ол тюз компьютерча аллай техникады. Ол электрон письмо ашырыргъа болушады, картада къайсы жерни сюйсенг да ары жолну кёргюзтеди. Анда сагъаты, орузламасы, радиосу, диктофону, калькулятору, чырагъы эмда къадар башха затлары бла онглары бардыла.

Ала бары да бир гитче, къол аязынга сыйыннган аппаратда боллукъдула деп ким сунарыкъ эди? Ким эмда къачан къурагъанды сотовый аппаратны?

Онтогъузунчу ёмюрде телефон аппарат чыкъгъанда, ол ары дери болмагъанча аллай сейирлик затха саналгъан эди. Алай былай алып къарасакъ, самолётла, суу тюбюнде жюзген кемеле, ракетала, аламгъа чыгъыу да кеси заманларында жомакъгъа ушамаймы эдиле? Жазыучуланы сагъышлары, узакъ ёмюрлеге къарамлары алимлеге, жангы затла къураучулагъа итиниулюк бергендиле.

1910 жылда бир американлы журналист, къачан эсе да бир заманлада, адам кеси бла жюрютюрюк аллай телефон чыгъарыгъын ойлагъанды. Ол сагъышха артда иги да кеч, уруш бошалгъандан сора, AT&T компанияны Bell Laboratories бёлюмю келгенди. Сотовый телефон къурау бла байламлы тинтиу ишле Motorola компанияда да бара эдиле.

Сотовый неда башхача айтханда мобильный телефон жарашдырылгъан кюннге 3 апрель саналады. 1973 жылда ол кюн Motorola компанияны инженери Мартин Купер Motorola DynaTAC 8000Х мобильный телефон бла Bell Laboratories компанияда танышына сёлешип, къолунда къаллай аппарат болгъанын айтады.

Мобильный связьны жарашдырыу бла Мартин Купер иги кесек заман кюрешип тургъанды. Биринчи кезиуледе автомашинада хайырланыргъа жараулу телефон аппаратла этиучю эди. Быллай агрегатла 13-14 килограмм тартхандыла. Ол къурагъан биринчи сотовый телефонну ауурлугъу уа 900 грамм эди. Ары дери болмагъанча аллай жетишимге санала эди ол.

Хау, шёндю адамлагъа кёп къалмай бир килограмм тартхан, кесини да узунлугъу 22 сантиметр, кенглиги уа 12 сантиметр болгъан сотовый телефонну юсюнден айтсанг, ала санга ийнанырыкъ окъуна тюйюлдюле. Алай 1973 жылда уа ол жомакъдан тюшген затча алай кёрюннгенди. Motorola DynaTAC 8000Х жаланда 30 минут ишлегенди, аны аккумуляторун электрокюч бла толтурурча он сагъат керек эди.

Къайсы ишде да биринчи атлам этген къыйынды ансы, ызы бла ол женгилирек барады. Мобильный телефонла бла да алай болады: ала терк жайылып башлайдыла, сатыугъа да чыгъадыла. Биринчи аппаратла бек багъа (3500 долларгъа окъуна жете эди) тургъанлыкъгъа, аланы кёпле ала эдиле.

Motorola компаниядан сора да бу ишге башхала къатышып тебирейдиле. Бегирек да была белгили болгъандыла: Nokia, Siemens, Philips, Sony, Ericsson, Benefon, Sharp, Samsung, LG, Apple.

Технологияла айный баргъанлары бла мобильный телефонланы хар нелери да игиден иги бола эди. Шёндюгю аппаратла бек женгилдиле, терк ишлейдиле, башында айтханыбызча къадар зат эте биледиле. Связьны качествосу да ол кезиуледен бери айтып айтмазча алай тюрленнгенди. Аны юсюне уа интернет да къошулгъанды. Жыйырма жыл мындан алгъа ол кёпледе юйлеринде окъуна болмагъан эсе, бюгюнлюкде интернетге къошулмагъан хазна зат жокъду.