Интернет болгъунчу адамла къаллай журналла окъугъандыла?

Къыралыбызны алгъын кезиулеринде, шёндюча не Интернет, не къадар телеканал болмагъанлыкъгъа, адамла информациядан къытлыкъ хазна сезмегендиле. Алагъа китапла басмаланнгандыла, телевиденияда бериуле чыгъаргъандыла, дагъыда кёп газет эмда журнал болгъанды. Адамла алагъа жазылып, почтада алыучу эдиле, неда аланы юйлерине келтириучю эдиле. СССР окъургъа ёч къырал болгъанды.

Революциягъа дери чыкъгъан журналла

Илму-жарыкъландырыу журнал «Наука и жизнь» бек эрттегили эди, ол Совет Союзгъа дери окъуна чыгъып тургъанды: аны биринчи номерин 1890 жылда жарашдыргъандыла. Озгъан ёмюрню 70-80 жылларында уа тиражы юч миллионнга жетгенди. Революциягъа дери анда илмуну юсюнден жангылыкъла басмалаучу эдиле. Къырал тюрленнгенден сора уа, 1938 жылда ол СССР-ни Илмула Академиясыны басма органы болгъанды.

«Вокруг света» журнал а 1860 жылда чыгъып башлагъанды. Анда жер башында бола баргъан сейирли затланы юслеринден жазыучу эдиле: жолоучулукъда, медицинада, астрономияда, биологияда. Дагъыда тарых шартланы, культурада жангычылыкъланы, аш-азыкъланы юслеринден да.

Ол журналгъа «Искатель» деген (къошакъ) альманахны 1961 жылда чыгъарып башлайдыла. Аны бетлеринде фантастика эмда тамашалы хапарла басмалагъандыла. Журналда Кир Булычев, Роберт Шекли, Рэй Брэдбери, Айзек Азимов, Лазарь Лагин, Станислав Лем, Артур Кларк эм кёп башха белгили жазыучуланы чыгъармаларын кёрюрге боллукъ эди.

«Техника — молодёжи»

1933 жылда «Техника — молодёжи» чыгъып башлайды. Ал кезиуде ол техникалы журнал эди, артда уа илму-жарыкъландырыу эм литература-художестволу жанрлагъа кёчеди. Окъуучулагъа ол сейир болур ючюн ВЛКСМ-ни Ара комитети уллу реклама кампания бардыргъан эди. Аны хайырындан 1935 жылда бу журналны тиражы 150 мингнге окъуна жетип тургъанды. Ол кезиуледе аны бетлеринде кесибизни эмда тыш къыралланы фантастларыны чыгъармаларын да басмалап тебиреген эдиле.

Бу журналны ишин Уллу Ата журт урушну кезиуюнде окъуна тыймагъандыла. Ол жаланда 1941 жылда кюзден башлап 1942 жылны жаз башына дери чыкъмай тургъанды. Аны ишчилери да къатышып, битеуроссей эмда халкъла аралы конкурсла да бардырыла эдиле. Дагъыда кёп тюрлю секцияла, кружокла, клубла къуралгъандыла. «Техника — молодёжи» журналны материалларыны юсю бла телевиденияда «Муну сиз да эталлыкъсыз» деген бериу чыгъып тургъанды.

«Юность»

1955 жылда Москвада «Юность» деген аламат аты бла литература-художестволу журнал чыгъады. Аны башламчылыгъын жазыучу Валентин Катаевге жазаргъа тийишлиди. 1991 жылдан сора бу журнал жалынчакъсыз халда ишлеп тебирейди, ары дери уа ол СССР-ни Жазыучуларыны союзуну басма органына саналгъанды.

Жер башында бола баргъан ишлеге сейири болгъаны ючюн «Юностьну» кёпле сюйюп алгъандыла. Анда спортха, маданиятха, илмугъа, тюрлю-тюрлю сфералада тинтиулеге жораланнган бетлери бар эди. Искандер, Аксенов, Окуджава, Ахмадулина, Рождественский, Вознесенский, Казакова, Рубцов, Войнович, Евтушенко, Васильев, Гладилин, Булычев, Арканов, Горин эм башха жазыучуланы чыгъармалары чыкъгъандыла анда.

Жашчыкълагъа бла къызчыкълагъа

1936-1946 жыллада, ызы бла, талай жыл чыкъмай туруп, 1956 жылдан сора ай сайын «Костер» деген литература журнал басмаланнганды. Ол школлада окъугъан сабийлеге эди. Аны бетлеринде Чуковскийни бла Маршакны, Паустовскийни эмда Зощенкону, сора башха белгили жазыучуланы хапарларын окъургъа боллукъ эди. Назмучу Бродскийни чыгъармалары биринчи кере ма анда чыкъгъандыла. Тыш къыралланы жазыучуларыны санында уа бек уллу сейир къозгъагъанла Астрид Линдгрен бла Джанни Родари эдиле.

Сабийлеге дагъыда «Пионер» журнал болгъанды. Биринчи кере ол 1924 жылда чыкъгъанды, кеси да толусунлай Лениннге жораланнганды. Аны ол номеринде Троцкийни очерки да басмаланнган эди.

«Пионерде» политикадан Крупская бла Калинин дегенча аллай къуллукъчула, Гайдар, Барто, Кассиль, Маршак, Паустовский, Каверин, Бианки, Михалков, Житков, Крапивин, Успенский жазыучула да басмаланнгандыла. 1938 жылда анда Лазарь Лагинни «Старик Хоттабыч» жомагъы чыкъгъанды.

Гитче сабийле «Мурзилка» (1924 ж.) эм «Весёлые картинки» (1956 ж.) журналланы сюйюп окъуучу эдиле. Биринчиси урушну кезиуюнде да чыгъып тургъанды. Ол бюгюнлюкде да ишлейди, ахшы тёрелерин сакълагъанды, окъуучуларын сабий литератураны аламат юлгюлери бла шагъырейлендиреди. Анда чыгъармачылыкъгъа, тарыхха, табийгъатха аталгъан, дагъыда жарыкъландырыу, айнытыу бёлюмле да бардыла. 

«Весёлые картинки» журналны тиражы 80-чи жылланы аллында 9,5 миллионнга жете эди. Аны белгисин - чыгъармачы Карандашны сыфатын биринчи редактору Семенов кеси жарашдыргъанды. Бу аламат журнал бюгюнлюкде да чыгъады.