«Мени тамырларым бу жердедиле»

Чюйютлюле бла таулула не заманда да шуёхлукъ жюрютгендиле. Аты айтылгъан «Колонкада» кёп чюйютлюле малкъар тилни билиучю эдиле. Аладан кёбюсю тыш къыраллагъа кетгенликге, жюреклеринде бизни республиканы юсюнден эсгериулени сакълайдыла.  Къабарты-Малкъарны эм Ингушетияны халкъ артисти, «Шансонну айтхылыкъ адамы» деген саугъаны лауреаты, «Россейни меценаты», «Миллетни сыйы», «Искусствогъа къуллукъ этиу» деген орденлени кавалери Ефрем Амирамов бусагъатда бизни республикада  жашамагъанлыкъгъа, мында туугъанын унутмайды эм   онг чыкъгъанлай  Нальчикге келеди. Аны ёз жерине  аталгъан назмулары,  жырлары искусствону байыкъландыргъандыла.  Ол бюгюн мени ушакъ нёгеримди.

- Сиз Нальчикде турмагъанлыкъгъа, бери терк–терк келесиз да?

- Мен Нальчикде туугъанма, мында ёсгенме, аны себепли бу шахар жюрегимде жашагъанлай турады. Манга мында кёпле къыйын салгъандыла, сау болсунла. Адам, ол кертиси бла да адам эсе, не белгили болса да, усталыгъында не бийик даражагъа жетсе да, тамырларын юзерик тюйюлдю. Мени тамырларым а бу жердедиле. Сора бери келмей къалай болайым?!

Аппам Кавказны раввини  болгъанды, фашистле аны тюйюп ёлтюргендиле. Атам балетмейстер эди, Жыр эм тепсеу къарачай ансамбльни биринчи директору болгъанды. Ол битеу музыка инструментледе  согъа биле эди, духовойладан къалгъан. Кавказ культураны да чексиз сюйгенди. Искусство - атамы дуниясы эди, мени артист болгъанымы сылтауларындан бири олду. Школда биринчи классха баргъан кюнюмде атам мени музыка школгъа да элтген эди.

- Сиз жангызлыкъдан къыйналамысыз?

- Жер башында битеу адамла да жангызлыкъдан къыйналадыла, ол санда юйдегилиле да. Алай бизни къутхаргъан жууукъ жанланы жылыуларыды. Къол къолда – ол уллу насыпды. Къолунгу жибергенлей, бирде энишге учуп башлайса: сора сен тенгинге жюк боласа. Бирде уа жол нёгеринг сенсиз жоюлгъанын кёресе. Бек игиси: экеулен тенг болсалады. Бири бирин тартмазча. Хар адам да сагъыш этерге керекди, къалай жашаргъа, кесин неден тыяргъа, не жолланы сайларгъа, нек дегенде, къатыбызда бизни сюйгенле  биз палахла тюшсек, бизден эсе къаты апчыйдыла, ачыйдыла.

Адамларынга азап салмаз ючюн, бир кесек жууаплы болургъа керекди. Сюйгеними этейим, сюйгенимча жашайым, мени жашауум бла кимни не иши барды деген оюмла жууапсызлыкъны, бетсизликни, адамсызлыкъны шартларыдыла.  Хар бирибиз къатыбыздагъылагъа жюк болмай жашаргъа, жанларын  сакълай,  алагъа къууанч саугъаларгъа итинирге тийишлибиз.

- Жарсыугъа,  жашауда сиз айтханча хар заманда да болмайды. Сюйгенлеге къарачыгъыз: хар заманда бири бирин созуп жашайдыла. Сюйген жан жашауун сюйгенине къурман этген не заманда да тёре болгъанды. Сизни уа бусагъатда бармыды сюйгенигиз?

– Мени сюймеген кюнюм болмагъанды!

- Насыплысыз сора!

- Хау, насыплыма. Тёгерегимде битеу адамланы да сюеме. Барысына да тилейме насып. Башхала насыплы болгъанларын кёрсем, чексиз къууанама. Бирле кеслерине тап болса, башхалагъа къайгъырмайдыла, мен аладан тюйюлме.

- Нальчикде юйюгюз бармыды?

- Угъай. Нальчикде юй бийчем бла айырылгъандан сора, юйню анга къойгъанма. Жашауум - жолдады. Алгъын ёмюрледе да болгъандыла менича музыкантла, бизни башхалыгъыбыз: ала жаяу жюрюй эдиле, мен а - самолётлада бла поездледе…

- Жолдан къоркъмаймысыз?

- Угъай. Сабийлигимде мен чархлары болгъан юйюм болса сюйюучю эдим. Жол кир ниетлилени элгендиреди, ала башхаланы да кеслерича сунадыла. Сиз бу сорууну нек бергенигизни ангылайма: шёндю адам адамдан къоркъгъан заманды. Сабийлигимде къарангыда юйге къайтып келгенлей, узакъда бир къарелди кёрсем, къууаннган эте эдим. Шёндю уа ол меними сакълай болур, не керекди анга менден деп къоркъаса. Адамла бир бирлеринден элгеннгенлери, къоркъуп, тёгерекге-башха къарап тургъанлары ючюн шайтан къатыбызда болгъан, ол кюч ала баргъан сунама.

- Жырларыгъызны къалай жазасыз?

- Бир-эки минутну ичинде. Черновиклерим болмайдыла. Жазама жырны, сора кесиме жырлайма да, жиляп башлайма. Нек? Жанымы ауазы  мыйыма жетеди. Поэмала бир заманда да жазмагъанма, мен къысха формалада ишлерге сюеме.

- Жашауугъуз жоллада озгъаны себепли, сюйсегиз-сюймесегиз да, сиз космополит болгъан болурсуз?

- Болмагъанма. Мен Кавказны жашыма. Жарсыугъамы, насыпхамы  билмейме, мени жюрегиме битеу дуния сыйынмагъанды, жаланда туугъан жерим. Аны ючюн мен сау къадарда Нальчикни унутурукъ тюйюлме, мында концертле берип турлукъма.  Жырчыла, назмучула дунияны  бирлешдирген адамладыла, концертледе зал бирча къууанады, неда жиляйды жыргъа.

Искусство адамланы бирге жыйып, бизни жаныбызгъа магъаналы затланы юслеринден хапар айтады. Бу дуния жырсыз, назмусуз, суратсыз, музыкасыз къаллай дуния боллукъ эди?  Адам жамауатсыз, халкъсыз, искусствосуз болалмайды. Дорбунлада жашагъанларында да, адамла къабыргъалада суратла этгендиле, жырлагъандыла. Бусагъатда бир бирибизге сакъ болургъа керекбиз.