БОСАГЪА ТЮБЮНДЕ ТАБЫЛГЪАН ХЫЙНЫ

Ахыры. Аллы газетни 12 декабрьде чыкъгъан номеринде басмаланады.

Заман деген затны бир игилиги барды, ол оза баргъаны сайын, къыйынлыкъ да унутула барады. Артда да Зурият, къайын анасындан уялып, ол кюн ючюн кёп кере кечгинлик тилегенди. Кечмей а, къайын анасы кеси анасындан башха болмай эди ол жангыз келинине.

Эрттенликде-эртте Баллай, юйдегилеге да бир зат айтмай, кесин жолгъа хазырлай башлады.

– Анабыз, къайрыса? Тангны да атма къойсанг а, – деп, Зурият къайын анасыны аллына чыгъып сорду.

– Мен ингир алагъа юйге къайтмасам, сакъламагъыз, энишгеде жашагъан жууукъларыбызда къалырма, тамбла уа, Аллах айтса, келирме, – деп, арбаздан жолгъа чыкъды.

Юйню къатындан тогъуз-он метр озгъанлай, Баллайны ызындан эшек арба жетди. Аны бла къоншу жашчыкъ бара эди. Ол, Баллайны да арбагъа миндирип, экиси да элден энишге айландыла. Кюн ортасындан озуп, ала къабарты эл – Аушигерге – жетдиле.

– Жашым, энди мен мындан ары бармайма, сау бол, жетгенме, – деп, Баллай жаш бла саламлашып айырылды.

Бу элде уа аны алгъыннгы танышы Хайшат жашай эди. Баллай гитче заманында ол элге ана жууукъларына келе-келе тургъанды. Гитчелигинде окъуна ол къабартыча уста сёлешгенди. Элге къабартылы келсе уа, адамла Баллайны излеп, анга тилманчлыкъ этдиргендиле. Хайшат Баллайгъа болмагъанча жарыкъ тюбеди, ол келлигин билип, алгъаракъдан окъуна хазыр этип тургъанча, столгъа аш-суу салды. Ушакъ эте келип, Баллай Хайшатлагъа не жумуш бла келгенини юсюнден айтды.

– Келиними бла жашымы сабийлери жокъду, бирге жашагъанлы уа алты жылдан атлагъанды, энди уа келиним юйюме кетеме деп тохтагъанды. Тилеп, жалынып, кючден тыйгъанма, – деп, кесини жарсыуун айтды.

 - Да, – деди Хайшат, – бек уллу жарсыуунг болгъанын ангылап турама. Сен келинчигинги къалай сюйгенинги да билеме, врачлагъа, билгичлеге да баргъанса, киши болушалмайды дейсе, не этейик, – деп, Хайшат бир ауукъ заманны тынгылауну жиберип турду. Артда уа къоншуда жашагъан бир тиширыуну хапарын айтды. – Билемисе, Баллай, ол тиширыу жаш адамды, китап ачып, болгъан, боллукъ ишни да тюз кёзю бла кёргенча айтып береди. Сен анга келининги келтирип бир кёр. Ким биледи, жарап къаллыкъ эсе уа. Мен а, тамбла эрттенликден оздурмай, анга тюбеп, тилейим, китап ачдырайым.

Тангнга къалай чыкъгъанын Баллай билмейди. Жукълап къалырма да, арбалы жашны аллына чыгъаргъа кеч болурма деп, асыры ашыкъгъандан, тёбен жаны къачан жарырыкъ болур деп, терезеден къарап турду. Эрттенликде, Зуриятны да алып, Аушигерге тебиреди.

– Мен келининги хапарын къоншума айтханма, ол, ийнегин саууп бошагъанлай, бери келликди, бюгече да мени къонагъым боллукъса, мен сени бир жары жиберлик тюйюлме. Эрттенликде уа барырса юйюгюзге, – деп, Хайшат къолундан келген къонакъбайлыгъын аямады.

Баллай а, келтирген тюйюмчегин отоуну мюйюшюнде тургъан столну юсюне салып, Хайшатха бишлакъланы, жауну да чыгъарырын тиледи. Хайшат, столну къатына барып, тюйюмчекни теше келип, ичинде алтын суу ичирилген кюмюш бел бауну кёрдю.

– Баллай, жарлы, бу этгенинг а неди? Не жау-бишлакъ кётюрюп айланаса, сенден хакъмы тилейме мен? Бу бел бауну уа кимге деп келтиргенсе? Мен къартма, къызым а жокъду. Аллах не айтыр дейме ансы, бишлакъларынгы, жауунгу да аллыкъ тюйюл эдим. Бел бауну уа юйюнге ала бар, келининг къыз тапса, анга саугъагъа берирсе, – деди.

Бир кесекден Зурият да, къабартылы тиширыучукъ да ич отоудан чыкъдыла. Къабартылы, Баллайны къатына келип:

– Нана, бир да жарсыма, сени келининг сабийсиз къаллыкъ тюйюлдю. Ма кёрюрсе, юйюгюзге баргъаныгъызлай, босагъаны къазып, анда хыйныны табып кюйдюрюгюз, – деди.

Экинчи кюн эрттенликде Баллай бла Зурият юйлерине атландыла. Юйге жетгенлей, Баллай жугар бла босагъаны тюбюн къазып башлады. Олсагъатда ишден келген Лёкъман, анасыны эте тургъанын ангыламай, иги кесек заманны ауузундан сёз чыгъармай, къарап турду. Анасы къазауат этап къазгъанын кёргенде, Лёкъман, аны къатына барып, жугарны къолундан алып:

– Анам, бек алгъа не болгъанын айтсанг эди. Ангыламайма, юйге да кирмей, сен былайны къазып нек башладынг? Манга айт да, мен къазайым, сен къолунгдан келмеген иш бла кюрешесе, – деп, анасына тырман этди...

– Анабыз, мен хыйны деген затлагъа ийнанмайма. Кесинги бош къыйнап кюрешесе, – деп, Зурият да къайын анасыны босагъаны къазгъанына артыкъ бюсюремегенин билдирди.

Баллай а, топуракъны къоллары бла къармай кетип, бир гитче чулгъамчыкъны тапды. Лёкъман, Зурият да, аны кёргенлей, сын къатып къалгъанча болдула. Бутларына чёгюп тургъан Баллай а жерге окъуна олтурду. Ючюсю да сейир-тамаша болдула. Хыйныны отха атып кюйдюрдюле.

 Андан сора, жылдан аз-маз атлап, Баллайны келини къыз тапды, аны ызындан жаш, дагъыда жаш, дагъыда къыз. Алай бла, тёрт жаш бла тёрт къыз тууду бу юйюрге. Анга врачламы болушдула огъесе Хайшатмы, ол бюгюн да белгисизди. Хыйныны табылгъаны уа керти эди, дейдиле.