БОСАГЪА ТЮБЮНДЕ ТАБЫЛГЪАН ХЫЙНЫ

Жангы юйюр къуралса, анга жууукъла-тенгле, къоншула да къууанадыла. Ол кюн да алай эди. Къобуз, той-оюн таууш танг атхынчы барды. Ол кюннге дери гитче тау элчикде аллай той баргъанды деп кишини эсинде жокъду. Шыкъычыла Лёкъманны бла Зуриятны тойларын этдиле. Ол къууанчха келмеген гитче, уллу да къалмагъанды. Стол артында олтургъан сыйлы къартла, къонакъла да жаш юйюрге алгъыш этдиле, жашла бла къызла уа аяусуз тепседиле. Эки къобузчу уа билген усталыкъларын аямадыла.

Чууакъ, жулдузлу кёкдеги айны жарыкълыгъы тёгерекни-башны жарытады. Кечеги шош аязчыкъ бетни сылайды. Элни жаны бла тауладан саркъгъан суула бирге къошулуп, артыкъ уллу болмагъан черекге айланып, шорхулдап, энишге барадыла. Бузлу черек къышда да хазна таркъаймайды. Эллиле тауну къоюнунда, тюз да жулдузланы тюбюнде жашагъанлары бла ёхтемленедиле. «Тауланы, бийиклени, ариу, таза хауаны сюйген халкъбыз биз!» – дейдиле ала кеслерини юслеринден. Ол керти да алайды. Бу элни бир кере кёрген аны сюймей къояллыкъ тюйюлдю. Анда туууп ёсген а – бютюнда.

...Той а барады. Акъсакъалладан бири, жаш юйюрге алгъыш эте, былай айтды: «Балтаны алып, аны ауузун балгъа-балгъа сугъуп, ызы бла тюйге сугъуп, балта ауузгъа ненча тюй бюртюк жабышса да, аллай бир ырысхы, насып да берсин бу жаш юйюрге Аллах. Келинчиг а тулпарла бла ариу къызла табыучу болсун!»

Бу эки да адамгъа эллилери айтхан алгъышла жюрекден баргъанларына киши ишекли тюйюлдю. Лёкъман, Зурият да элде сабийлени угъай да, абаданланы да окъургъа, жазаргъа, харфла таныргъа юйретгенледен биринчиле эдиле. Аны ючюн а элде алагъа хурмет этмеген жокъ эди. Устазны намысы ол жыллада бийик болгъанды. Эллиле жумуртха, жау, бишлакъ болсун, тапханларын алагъа элте эдиле. Жалыннгандан угъай, сюйгенден, багъалай билгенден.

Арбазда баргъан тойгъа къарагъан а дунияны башында къаугъа, къыйынлыкъ да болмагъан сунарыкъ эди. Лёкъманны бла Зуриятны тойларында Кязим хажи да олтургъанды. Кёп алгъыш да этгенди. Кязим хажи аланы тойларында олтургъанларын артда, он жылла бла заман озгъандан сора да, Зурият, Лёкъман да ёхтемлик бла айтып тургъандыла. Зурият а Кязимни назмуларыны кёбюсюн кёлден билгенди. Бу эки да жаш адамны, аланы уллу сюймекликлерини юсюнден мен анамдан, энди уа ол тойда тепсеген къызланы биринден эшитгенме. Хапарны уа, манга айтханларыча, къошмай-къоратмай жазама.

Лёкъман бла Зурият бир бирлерине ушагъан, акъыллары бирге келишген адамла болгъандыла. Зурият Лёкъманны экинчи къатыны эди. Биринчиси бла ол туура эки ай да жашамай айырылгъанды. Ким биледи, къадар алай болур эди. Лёкъман бла Зурият, бир бирлерин сюйюп, танып тургъанлай, жаш башха къызны къачырады. Болсада бир бирлерин бек сюйген жаш бла, къыз бир бирлерин кёп да мычымай табадыла. Аланы сюймекликлерини юсюнден эрттегили шыкъычыла бюгюн-бюгече да айтадыла. Ол заманлада аланы атларын айтмай, «Тахир бла Зухура» деп болгъандыла. Жаш бла къыз бир юйюрлю болгъанлы беш жылгъа жууукъ заман озду. Юйде сабий болмаса, не тутхучлу, не уллу сюймекликлери болгъан жаш адамланы да бир кюн болмаса да, бир кюн араларына сууукълукъ кире башлайды. «Келин, сабий тапмай, жашыбызны тюп этеди», – дегенле чыгъа башлайдыла.

– Мени келиниме жетген келин дуниягъа туумагъанды, аны жюрегин къыйнагъан жаш да, къыз да манга керек тюйюлдюле. Ала алыкъа жашдыла, жашай кетселе, сабийли да болурла. Аланы араларына сууукълукъ кийиргенни унарыкъ тюйюлме, бир киши да умут этмесин, – деп, жашны анасы Баллай къаты бола эди.

Баллай алаша бойлу, къатангы тиширыучукъ эди. Болмагъанча огъурлу, тынч адам, ол кеси ёмюрюнде тауукъгъа «юш» деген болмаз эди, кёз аллымдан сыфаты кетмейди. Жаннетли болсун, харип, ол ёлгенли да иги кесек заман озгъанды... Ишлеп, кеси къыйынларын ашап, Лёкъман, Зурият да дагъыда бир талай жыл жашадыла. Лёкъманны сабийге термилгенине Зуриятны жюреги жарыла эди. Болмазын кёрген Зурият, Нальчикге келип, врачлагъа тынгылы къаратды:

– Сени ауругъан жеринг жокъду, бизден санга болушлукъ керекмейди, – деп къойдула врачла.

Ахыр амалын тауусхан Зурият, врачладан хайыр болмазлыгъын ангылап, уста къатынлагъа жюрюп башлады. «Суугъа батхан таш къармар» дегенлей, Зурият къайры барыргъа, не этерге да угъай демей эди, жаланда Лёкъманны кёлюн алыргъа, аны къууандырыргъа эди мураты. Ол бармагъан уста къалмады. Аланы хар бири бир затла жазып, суугъа сугъуп, ол сууну ичерге неда жазгъан къагъытларын кюйдюрюрге, алай да – былай да басдырыргъа буюра эдиле. Алай бир зат да болушмайды.

Бир жол а, эрттенликде эртте къобуп, Зурият кесини юс быстырларын жыйып башлады. Аны тынгысызлыгъын кёрген къайын анасы, келинини аллын тыйып:

– Чикилямы окъуна тешип, аякъ тюбюнге салайым, къор болайым, кетме. Бир да болмай эсе да, Лёкъманны Нальчикден келирин сакъла. Ол айтханнга да бир тынгыла. Билмей тургъанлай, къалай кетип къаласа? Бирле бир затмы айтхандыла, жюрегингими къыйнагъандыла? Сабийинг болса, кимден да кесинге иги эди. Аны мен бек уста билеме. Аллах бла тилейме, кетме, – деп, къаты болду Баллай. – Кёрюрсе, кюнлени биринде хар зат да тап болур, сёз айтып жюрегинги къыйнагъан бар эсе да, ол да унутулур, жаланда ийнаныргъа, тёзерге керекди.

Баллай келинини аллында жаланда тобукъланмады ансы, ким биледи, аны да этерик болур эди, келини унаса, тилер амалтын къалмады.Ол кече Зурият, кёзюн къысмай, тангнга жиляп чыкъды.

Ахыры газетни 13 декабрьде чыкъгъан номеринде басмаланырыкъды.