«Юй жюрегинги, кёзлеринги да къууандырыргъа керекди»

Кючмезланы Арсен жашау  журтланы  проектлери  бла он жылдан артыкъ кюрешеди, аланы конструкцияларын тергейди, архитектура  сыфатларын да жарашдырады. Жашау журтну тыш ариулугъу, мурдоруну, къабыргъаларыны кючлюлюгю, жер участкагъа ол къалай келишгени – аланы барын да этерге аны къолундан келеди. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.

- Арсен, бу ишге къалай келгенинги, анда биринчи атламларынгы юсюнден айтсанг эди.
 

- Мен КъМКъУ-ну ИТФ факультетин тауусханма. Анда окъуй тургъан кезиуде окъуна къурулуш организацияда ишлеп башлагъан эдим. Жашау журтланы проектлерин, конструкцияларын, архитектураларын жарашдырыу бла кюрешеме. Асламысында ала аз къатлы неда иели юйледиле.

Къайсы ишдеча, мында да ал кезиуде къыйыныракъ эди. Нек дегенде, билиминг болгъанлыкъгъа, сынамынг а жокъду да. Аз-аздан, тамата коллегаларыма да сора, кесим да тюшюне,  ма алай этгенме биринчи атламланы.

- Къаллай проектле жарашдырыса?
 

- Жаланда жашау журтланы. Юйню  ненча къатлы боллугъун, фатарланы эмда отоуланы санын заказчыгъа къалай керек эсе да жарашдырама, планировканы талай тюрлюлерин  кёргюзтеме. Ол адам биринде тохташханы бла конструкцияларын тергейме.

Мен бери инженер-проектировщик болуп келген эдим, архитектурагъа уа артда тартыннганма. Аны кесин да бек жаратама. Ма сен кёрген юйле, дуниягъа белгили болгъан деменгили къалала – ала бары да архитекторланы сагъышларына, къарамларына кёре  ишленнгендиле. Ол сейир  ишди, аны бла бирге жууаплы да.

- Ишингде билимни магъанасы къаллайды?
 

- Къуру мени угъай, къайсы ишде да ол  баш жерни алады. Бизни университет ол жаны бла борчун тынгылы толтургъанды дерге сюеме. Окъуйма дегеннге анда бар онгла берилгендиле, преподавательле билгенлерин, сынамларын къызгъанмагъандыла. Дагъыда конкурсла, конференцияла, башха тюрлю жумушла да аслам бола тургъандыла. Бары да -сени кёллендирирге, тирилтирге деп.

Ишде уа къалай… Мен алай сунама: сен тюз кюн сайын болмаса да, жангы затлагъа терк-терк юйрене турургъа борчлуса. Ансыз жарамайды. Инженерия, проектирование жаны бла адам улу хар нени да алгъадан окъуна къурагъанды, чыгъаргъанды. Бу жаны бла информация айтып-айтмазча  кёпдю – ал да, хайырлан.

Архитектурада уа алай тюйюлдю. Ол дайым тюрлене, айный баргъан затды. Хау, бардыла анда да тохташхан амалла, стильле, алай жангы оюмла, сагъышла, къарамла да чыкъгъанлай турадыла. Мен бизни кесибизде, тыш къыраллада да белгили архитекторланы бла дизайнерлени бир къауумуну ишлерине эс бурама. Аланы социал сетьледе бёлюмлерине къарайма. Ишимде хайырлы боллукъ амал кёрсем, эсге алама.

Билимни, жангы затлагъа юйрениуню магъанасы энтта да неге керек болгъанын айтайым. Бизни республикада менича аллай иш бла кёпле кюрешедиле. Аны юсюне къуру университет угъай, колледжле да жыл сайын жангы специалистлени чыгъарадыла. Ол бары арабызда конкуренция къурайды дейим. Игимиди ол? Хау, бек да игиди. Нек дегенде, тынчайып къалмазгъа, айныргъа кёллендиреди. Ишинги иги биле эсенг, юйню проектин санга ышаннган адамла да табыллыкъдыла. Мен а, аны да эсде тутуп, хар жангы проектим аны аллындагъындан не азгъа да игирек болургъа керекди деп кесиме аллай борч салама.

- Сен ишлеген кезиуде адамланы юй къаллай болургъа кереклисине къарамлары тюрленнгенмиди?
 

- Жашау къалай тюрлене бара эсе да, мында да алайды. Шёндюгю дунияда информация тапхан женгилди, ары-бери барыргъа да артыкъ къыйын болмагъаны себепли адамла кёргенлерине, эшитгенлерине кёре сайларгъа кюрешедиле юйню да. Алай биринчиден а хар не да адамны къолайлыгъына кёре болады. Кесинг сюйгенча аллай уллу юй ишлерге онгунг жокъ эсе, аны проектин этерге да керек болмаз.

Бирле тыш къыраллада болсала, алада жангы затла кёредиле, жюреклери тартыннган абери эслеселе, ма аллай сюебиз дейдиле. Сёз ючюн, алгъаракълада манга бир жаш келип, Канадада ма бу юйню кёргенме деп, аны суратын кёргюзтеди. Юй а къаллай десенг, бизде мен алай ишленип бир да кёрмегенме. Кеси - кенг, отоулары - эркин, архитектурасы да - башха. Аны кесинг сюйгенингча аз-маз тюрлендирейикми деп соргъанымда: «Угъай, тюз ма анда болгъаныча эт»,- дейди. Проектин жарашдырып, къолуна тутдурама. Кёп да созмай ол аны ишлегенини юсюнден эшитген эдим.

Энтта да бир затны белгилерге сюе эдим. Манга келгенлени асламысы башхаладача болмагъан ма аллай юй сюеме дейдиле. Алай ишине жетсе уа, къалай эсе да базыналмайдыла. Хай-тек стильге тартыннган адам къоншула неда жууукъла уа не зат айтырла деп арсарлы болуп тебирейди. Аны хатасындан а жюреги сюйген угъай, башхаладача аллай юй ишлейди. Ким биледи, ма аны ючюн да болур бизде юйлени кёбюсю бир бирлерине ушашлы болгъанлары.

- Архитектура жаны бла уа болум къалайды?
 

- Аланы эрттеден бери тохташхан тюрлюлери барды. Башында айтханымча, архитектура кеси саулай аз-аздан тюрлене, айный барады.
Манга уа башхасы жокъду, адам къаллай юй сюе эсе да, айтханына кёре аны суратын, ызы бла проектин да этип берликме. Алай тыш сыфаты бирсиледе болмагъанча аллай жашау журтланы уа бютюнда сюйюп этеме. Бош заманым болса, адам да излемегенликге, аллай энчи проектле къурайма, манга жумушлары бла келгенлеге да кёргюзтеме. Ким биледи, кеси да сунмай туруп, бирини жюреги аладан бирине тартынып къалса да деп.

Архитекторну сагъышларына бла оюмларына чеклениу жокъду. Хау, аны этгенде, жерни тюзлюгюн, кюн къайсы жанындан тийгенин, башха затланы да эсге алыргъа тюшеди. Сора дагъыда къоншуну хунасына неда юйюню къабыргъасына къолунгу узатып жетерча алай эсе, отоуну башындан тюбюне дери баргъан терезе орнатыргъа да керек болмаз. Ма аллай ууакъ энчиликлени да эсге алама. Андан башхасы уа - адам къалай сюе эсе да алай.

Арт жыллада тюрлениулеге къайтып айтсагъ а, сейирлик проектлери болгъан юйле, кёп болмаса да, ишленип тебирегендиле. Ол да эсленеди. Юйлени башларын энди аз башхаракъ жабадыла, терезелери, тыш къабыргъалары жасаланнганы да башхаракъ бола барады. Шёндю материалла, амалла да кёпдюле. Къолунгдан келсин ансы, ал да эт.

- Сени жюрегинг а къаллай юйге тартылады?

- (Ышарып айтады) Ийнансанг, мен тюшюмде аны терк-терк кёре туруучума. Алай хар кере да башхасын. Ол кеси да энди ишлене тургъан юй болуучуду. Отоулары жарыкъдан толу, терезелери да уллу болгъан ма аллай. Жашауда уа Хай-тек эм Райта деген архитектура стильлени жаратама. Биринчиси шёндюгю стильди, озгъан ёмюрню экинчи жарымында къуралгъанды. Экинчисин а белгили архитектор, жазыучу эм философ Фрэнк Ллойд Райт жыйырманчы ёмюрню аллында жарашдыргъанды.  

- Къурулушчуну кюнюнде коллегаларынга айтыр затынг бармыды?
 

- Бу ишге къатышханланы барына да, юйню къагъытда суратын этгенледен башлап, къабыргъаларын къалагъанланы, сюртюп, бояп, башын жабып, ахыр чюйюн ургъанланы барын да жюрекден алгъышлайма. Тутхан усталыкъларында жетишимли болсунла дейме. Адамларыбызгъа уа жюреклери тартыннган аллай юйле ишлерча онглары болурун тежейме.

Ушакъны Улбашланы Мурат бардыргъанды.
Поделиться: