Аланы бийик таула бирикдиредиле

Минги тауда альпинизм айнып башлагъанлы иги кесек заман ётгенди. Жигит, къарыулу, кёп болумлада чыныкъгъан адамла, сёзсюз, Элбрусха (5 642 эм 5 621 метр) итиннгендиле. Тарых эсеплеге кёре, эм бийик таугъа биринчи кере 1829 жылда чыкъгъандыла. Аны шаркъ тёппесине оруслу генерал Георгий Эммануэльни башчылыгъында къауум адам ёрлегендиле. Алагъа жолну Хачирланы Килар, Жаппуланы Жатчи, Сотталаны Ахия кёргюзтгендиле. 

Отуз тогъуз  жыл озгъандан сора, Элбрусну биягъы ол тёппесине белгили альпинист Дуглас Фрешфильдни башчылыгъында ингилизли экспедиция кётюрюлгенди. Андан сора Минги таугъа чыкъгъанла алай кёп болмагъандыла, жангызда ётген ёмюрню 30-чу жылларында, магъаналы ишлеге аталгъан альпиниадала, элбрусиадала бардырылып башлагъанда, таугъа ёрлегенлени саны кёбейгенди.  

Элбрус альпинизмни дуния арасына саналады, мында, Европаны эм бийик тауундан сора да, Дых тау (5 203 м), Ушба (4 697 м), Тонгуз-Орун (4 454 м), Адыр-Суу-Башы (4 370 м), Шхельди  (4 368 м), Уллу-Къара (4 302 м), Ирик-Чат (4 050 м), Килар (4 013 м), Жан-Туугъан (4 012 м) эм башха къаяла бардыла. Алай бла сынамлы, бу ишге сейирлери энди къозгъалгъан альпинистлеге да мында сайлау уллуду. Чыгъыуларыны къыйынлыкъларына кёре тау  тикле башха-башха къауумлагъа киредиле.

Бюгюнлюкде тау тийрелеге келирге кёпден-кёп адам сюеди, жангыз Россейден угъай, тыш къыралладан да. Ала барысы да, булутлагъа жетген  тёппелеге чыгъар ючюн, кёп чурумлагъа чыдаргъа  хазырдыла. Анга  МЧС-ни Элбрус бийик тау излеу-къутхарыу отрядыны ишини эсеплери шагъатлыкъ этедиле. Алагъа кёре жыл сайын бери альпинистлени бла туристлени эки мингнге жууукъ къаууму – 12 мингден аслам адам – келедиле, аланы ючден бири уа – тыш къыралланы келечилеридиле. 

Къаялагъа ёрлеучюле бла бирге Альпинизмни халкъла аралы кюнюн таулада ишлеген къутхарыучула да (аланы кеслерини энчи байрамлары да барды) белгилейдиле. Аланы асламысыны альпинизмден разрядлары барды, хар бири да Элбрусха, башха таулагъа да къыйын болумлагъа тюшгенлени жашауларын сакълар ючюн, кёп кере чыкъгъандыла. Сёз ючюн,  Ёлмезланы Абдул-Халим Минги тауну башына 200-ден аслам кере ёрлегенди.  Ол Кавказны башха-башха районларында, Алтайда, Гималайлада, жер жюзюню эм бийик тауу Эверестде эки кере болгъанды. Алгъаракълада даражалы саугъагъа – Кишиликни орденине – тийишли болгъан Хаджиланы Азнор да Элбрусха кёп кере, Эверестге да чыкъгъанды. 

Бусагъатда Минги таугъа альпинистле аслам келедиле, сезон къыстау баргъан кезиудю. Ала муратларын толтурургъа Минги таугъа, башха къаялагъа ашыгъадыла. Кюнню халы иги болса уа,  байрамларына Элбрусну башында тюберикдиле.

 

Анатолий ТЕМИРОВ.
Поделиться: