«Бу ауруу бир бирибиз ючюн жууаплы болургъа юйретгенди»

Къабарты-Малкъарны Саулукъ сакълау министерствосунда бу кюнледе ётген брифингде РФ-ни  Саулукъ сакълау министерствосуну СКФО-да баш инфекционисти Марина  Иванова бла регион ведомствону сабийлеге медицина болушлукъ этиу жаны бла бёлюмюню таматасы Юлия  Шогенова жайны ахырында бла кюзде коронавирусдан сакъланыр ючюн не мадар этилгенини  юсюнден айтхандыла. 

«Кентаврны» энчилиги

Марина Руслановна айтханнга кёре, Европада ковид жукъгъанланы саны эки ыйыкъны ичинде алты кереге кёбейгенди. Бизни къыралда, ол санда республикабызда да, жарсыугъа, бу жаны бла ёсюм барды. Жангыз да бирси кюн къыралда онбир мингден аслам  адам ауругъанды. 

Коронавирусну жайыла башлагъан «Кентавр» тюрлюсю омикронну бир кесегиди. Ол тюз алгъадагъыча тюйюлдю  саусуз татыуну, ийисни сезеди. Биринчи къарагъанда, къоркъмазгъа боллукъду дерчады, болсада ол  терс  оюмду. Коронавирусну битеу тюрлюлери да эрттеден келген  къыйын ауруулары болгъанлагъа къоркъуулудула, бек алгъа уа  жюреклери, къан тамырлары иги ишлемегенлеге. Аланы  араларында инфекция ёлюмге келтирген кезиуле асламдыла. 

Ковидни «кентавр» тюрлюсюн  ачыкълар ючюн, жангы тестле керек тюйюлдюле, битеулю геном материалгъа жарашдырылгъан тестле аны тохташдырыргъа тамамдыла. 

Ауруу жукъгъаныны белгилери уа быллайладыла: адамны санлары  къарыусуз боладыла, температурасы кётюрюледи, кесекле тийгенча болады, буруну тунчугъады, тамагъы  ауруйду, къургъакъ жётел башланады, алай пневмониягъа хазна ётмейди. Вирус саусуздан бек терк жугъады. 

Багъыу учрежденияла дарманла бла тынгылы жалчытылыныпдыла, бу жаны бла аз да чурум жокъду, тестле жетишедиле. Эм башы уа - специалистле жангы болумлада ишлерге юйреннгендиле, къыйын болумгъа хазырдыла. 

Дарман салыу

Бу ауруудан 90-100 процентге сакълаяллыкъ дарман жокъду, къуру  Россейде угъай, битеу дунияда да. Жангы препаратла бардыла, ала стационарда хайырланыладыла. Дарман къачан берилгени да магъаналыды – инсан ауруп башлагъанлай 72 сагъатны ичинде, ауруу жайыла тургъан кезиуде берилсе  игиди, андан кечге къалса, аны кючю азаяды. 

Марина Руслановна белгилегенича,  ауруудан сакъланыуну эм ахшы амалы, алгъынча, дарман салыуду. Россейде чыгъарылгъан вакцина дунияда эм игилени  тизмесиндеди. Барысындан да  хайырлы болгъанын а  вектор аденовирус вакцина кёргюзтгенди.  Аны мурдорун жыйырма жыл мындан алгъа жарашдыргъандыла. Ол заманны ичинде ол бир ненча кере  тинтилгенди. 

Прививка адамны къаллай бирге сакълайды деген соруу чыкъмай къалмайды. Дарман салыу омикрон, башха гибрид штаммла, ол санда  «кентавр» да, инфекциядан  толусунлай сакъларыкъды дерге жарамаз, алай ала женгил ётерлерине, саулукъгъа уллу заран салмазларына, ёлюмге келтирмезлерине уа уллу себеплик этерикди. Былайда аны хайырлылыгъы 80 процентден асламды. 

- Британиялы врачланы  тинтиулерине кёре, - дегенди Марина Иванова,  ауруулары къыйыннга кетгенле дарман салдырмагъанлада иги да кёп эдиле.  Прививка пневмониядан, ёлюмден сакълайды. Аны  хар алты айдан къайтарып салдырыргъа керекди, ол болжалдан сора антителала адамны чархында къалмайдыла. Башха вакцинала бла тенглешдиргенде, хайырлылыгъын Спутник кёргюзтгенди. Талайы, сёз ючюн,  ковивак, эпивак ковидден къорууламагъанлары ючюн энди чыгъарыллыкъ тюйюлдюле. 

Жууукъ заманда вектор вакцинаны интерназал  тюрлюсюн берликдиле. Аны энчилиги – инфекция кирген жерде иммунитетни къурауду. Белгилисича, вирус эм алгъа адамны бурунунда жыйылады, тамагъына, ёпкелерине андан сора ётеди. Интерназал  амал а вирусну тыяргъа керекди. Ол эки кере этиледи, арада 3 ыйыкъ ётерге керекди. Алай, инсан укол вакцинаны этдирмеген эсе, интерназал  бла  башларгъа жарамайды. 

Марина Руслановна жамауатны тамата тёлюге сакъ болургъа чакъыргъанды. Ол билдиргенича, ёлгенлени эм кёбюсю абадан жыл сан къауумдадыла.  Инфекция ауруу – бир адамны башханы аллында жууаплы этеди. 

Гитчелеге къайгъырыу

Гитчелени бу ауруудан къалай сакъларгъа боллугъуну юсюнден Юлия Шогенова билдиргенди. Ол эсгертгенича, 12 жыллары толгъан эм андан абадан сабийлеге вакцина этиледи. 

– Алай ауругъан, бютюнда госпитальгъа тюшгенлени юслеринден айтханда, аланы асламысы жети жыл да толмагъанладыла. Бусагъатда стационарда 16 сабий багъыладыла, аладан жангыз да 11-12 проценти 7 жылдан таматадыла. 30-35 процентине – жыл да толмагъанды, аллай гитчечикни вакцина бла къоруулаяллыкъ тюйюлсюз, - дейди Юлия Суфияновна. - Жылы толмагъан баланы кесини иммунитети, антителалары жокъдула. Алай эсе уа, анга къарагъан абаданла, уллу жууаплылыкъны сезип, эм алгъа кеслери прививка этдирирге керекдиле. 

Халкъ амаллагъа ышаныргъа керек тюйюлдю. Абадан  адам ковидни женгил халда кётюрсе де, андан гитчеге жугъарыгъы баямды, ол а стационаргъа тюшмей хазна къаллыкъ тюйюлдю.

Бусагъатда 556 сабий амбулаторияда багъыладыла. 

Юлия Суфияновна сабийден ауурлукълары болгъан тиширыулагъа вакцина этдириуге энчи эс бургъанды. Прививка ананы кесин, баласын да къорууларгъа болушады – антителаланы ол тууарыкъ сабийине да ётдюреди. Быллай тишырыулагъа вакцинаны 2-чи, 3-чю триместрде этерге тийишлиди. Биринчисинде – баланы ич органлары къуралгъан кезиуде ол хаталыды. 2-3-чю триместрде гриппден да укол салдырыргъа жарарыкъды.

Коронавирус инфекция тиширыуланы репродуктив саулукъларына да хаталыды. Пандемия башланнганлы болжалдан алгъа туугъан балаланы саны ёсгенди. Ковидден ауругъан къагъанакъла  реанимациягъа кёп заманнга тюшедиле. Жарсыугъа, талай гитчечикни жанын сакъларгъа къолдан  келмей къалады. Ала коронавирусдан угъай, ол салгъан хаталадан  ёлгендиле.

Жангызда июньда болжалдан алгъа 8 сабий туугъанды. Сылтауу – коронавирусдан ауругъан  ананы имунный, ол санда къан системасына ауурлукъ жетип, баланы болжалгъа дери чархында айнытыргъа къоймайды. Ол а бек къоркъуулуду. Аны ючюн врачла сабий табаргъа умут этген тиширыуланы, баладан ауурлукълары болгъунчу, вакцинацияны ётерге чакъырадыла. 

Юлия Шогенова къууандырырча шарт да келтиргенди: перинатал арада болжалдан иги да алгъа туугъан балалагъа эм аланы аналарына керекли  оборудование, технологияла да бардыла. «Гитчечиклени барысын да сакъларгъа къолугъуздан келмей эсе да, кёплери  жашайдыла, сакъатлыкъ сынамай, саулукълу да боладыла»,- дегенди ол. 

Сурат авторнуду.
Суратда: (солдан-онгнга) Юлия 
Шогенова бла Марина Иванова.