ТАС БОЛУП КЪАЙТХАН НАСЫП

Жашауда неден да баш, неден да магъаналы тёзюм болгъанын кимден да ахшы биледи Асият. Бютюнда жашауу экиге бёлюннгенли. Жанына тиедиле нёгерлерини айтылгъан, айтылмагъан да сёзлери. Тынгылайды, сейир эте адам табийгъатына: жюрегинг жалан, жаралы болса, анга тюкюрлюкле топпа-толу кёреме тёгерекде.

Ахмат бла ол жыйырма беш жыл жашагъандыла бирге. Насыплы да болгъандыла. Аны игилигинденми, Асиятны тирилигинденми, ариу тургъандыла, ортада сёз болгъанбыз деп айталлыкъ тюйюлдю бири да. Алай бары да бош кёреме эдим, Ахмат башхагъа ажашханды. Созуп турса да, ол тиширыугъа кетерге сюйгенин жумушакъ айтыргъа кюрешгенди.

– Сабийи боллукъду. Мен аны атып къоялмайма. Ангыласанг сюеме…

Да, хау, сабий бла къууандыралмагъанды аны Асият. Алай болмазын билгенде, кетерге хазырланнган эди эртте жаш заманында окъуна, сюйгенин тюп этерге къоркъуп. Болсада иймегенди аны Ахмат. Экиси да бир акъылгъа келишип, сабий юйден алып, ёсдюргендиле къыз. Юйюр болургъа кюрешгендиле.

Ал заманда къайын анасы ол ишге бюсюремегенди. Артда уа, къызчыкъ: «Ынна», – деп, аны этеклерине тагъыла башлагъанда, кеси-кесине айып этгенди: «Къуранда да айтылады ёксюзню ёсдюргенден сууап иш жокъду дуния башында деп. Бу мёлекчик ючюн не дау айта турама? Аллахны сабийи кёпдю, береме десе, энтта да берир», – деп, ачханды жюрегин къызчыкъгъа. Сау болсун. Къайын анасына бир да ыразыды Асият. Къызчыкъны ариу ёсдюргени, юйретгени ючюн, бу къыйын кезиуюнде билеклик этгени ючюн а бютюнда.

Кеси кетерге керек эди Асият бу юйден. Къайры? Къарындашы, ата юйюн сатып, уллу шахаргъа кёчгенди, сабийлерин окъутхан сылтау бла. Уллу заводда инженер эди ол. «Кесинден къоллары акъыллы болгъан Камалым», – деучю эди Асият ойнап къарындашына, аны къолундан чыкъгъан сейир затланы кёрюп. Ара шахарда окъуп келген эди ол. Бюгюн а къырал чачылды, завод, фабрика да жокъ, сатыу этеди энди уллу заводну баш инженери бир базар тийресинде.
 
Асият къайры да кетерик эди, хаух фатарлада да турадыла адамла, къайын анасы болмаса. Асият анга керек эди. Угъай, ала экиси да керек эдиле бир бирге. Аны Асият толу ангылагъанды арт заманда, жашау нёгери жангы сюймекликге бёленнгенде, къызы да, юйюр къурап, эси, жаны бла анга берилгенде.  Ол тыш къыралда жашамаса, туура быллай бир да къыйналлыкъ да болмаз эди Асият. Анасы, ыннасы да букъдуруп турадыла андан Ахмат жангы юйюр къурагъанын. Къызчыгъ а тынчаймайды, жюрегине бир ишеклилик тюшюп, кюн сайын сёлешеди, хапар алыргъа кюрешеди.

Асият школда ишлейди. Бир-эки эр киши, къалгъанлары уа – тиширыула. Аланы сёз бла чимдигенлерин, къарам бла ургъанларын да кётюрген къыйынды. Кёзге ургъан насыпны мияла табакъча сыннганы Асиятны устаз нёгерлеринден кёплени къууандыргъанды. Энди келтирмейди Ахмат омакъ машинасы бла бийче Асиятны школ къабакълагъа дери.

– Сынмай къалмайды ёхтемлик. Кесин ким эсе да сунуп айлана эди да… – дейди Жаннет.

– Да, эндиге дери къоймай да иги тургъанды. Къуу терек кибик… – дейди Азиза. – Дагъыда кёремисе аны, жукъ болмагъанча, башын ёрге кётюрюрге кюрешип айланнганын!

– Не къаты жюреклесиз! Адамны къыйын кюнюнде кёл кенгдиргенледен кёрюп болмагъаным жокъду, – деп, эшикни уруп, чыгъады отоудан Хауа.

Тарды анга анда.

Хау, гитче шахарчыкъда жашасанг, хар не да, къол аяздача, туурагъа чыгъып къалады. Устаз отоугъа кире келип, нёгерлерини къансыз бетлерин кёрюп: «Шо бу окъуу жыл теркирек бошалып, мындан бир жанына кетер эдим», – дейди Асият, къызы чакъыргъанына къулакъ сала.

Тюшден сора къайтады ол юйюне. Сора аш юйде олтуруп, чай да иче, хапар айтадыла къайын анасы бла бирге.

– Мен алгъа не аманлыкъ этгенме? – деп сорады келини.

Аны мудах кёзлерине къарап, аз ышарады Айшат:

– Билмеймисе да, жаным, ол аман къылыгъыбыз миллет айыбыбызды. Къарыусузну къайда да сюймейдиле. Юйюрюнде окъуна бырнак этедиле. Алай… адам жангыз тюйюлдю, анга тюшген сынау битеу аны тёгерегиндегилеге да келеди. Аны унутургъа жарамайды. Сен а жарсыма, къызым. Эс бурма ол сёзлеге. Сюйген бир айтыр, сюймеген эки айтыр.

– Къалай эс бурмазса, дуния былай тюрленнгенде?

– Ийнан манга, кёпню кёргенме. Сёз ючюн, бир адам санга саугъа береме десе, сюймесенг, алмай къояллыкъса да?

– Да, хау.

– Алмасанг, ол иесине къаллыкъды да? Ма былайда да алайды. Эс бурмасанг, зарлыкъ, тарлыкъ да иелерине къайтадыла…

Кече ортасында ким эсе да тюртюп уяннганча, секирип къопду да, къайын анасыны отоууна чапды Асият. Аны ауур солугъанын эшитип, къолун къолуна алды да, халын сорду. Ол жукъ айталмагъанында, терк болушлукъгъа, ызы бла жашына сёлешди.  

Ол Ахматха халны айта туруп, ол жанындан: «Сени артха жыяр ючюн айта турады. Ётюрюкдю», – деген тиширыу ауаз ачыкъ эшитилди. Жукъ да айтмады Асият. Тюшю уа кетмеди эсинден: ол суратда болмаса кёрмеген къайын атасы: «Анагъызны бир чакъырсанг а, келин», – деп, къабакъ аллында сюелип сакълай эди.

Ахмат келген эди… экинчи кюн, анасын ахыр жолуна ашырыргъа. Къайын анасыны жумушлары бошалгъандан сора, къайры болса кетер акъыл къоймады Асиятны. Аны бу юй бла бир этип тургъан насып эригенли, аналыкъ этиучю къайын анасы кетгенли, жашау магъанасын тас этген эди. Ыннасын ашырыргъа келген къызы къайтып чакъыргъанда, ол оюмгъа илинип, тюз да солуугъа чыкъгъанлай, жол кёл алды.

Анга не бек ариу тюбеселе да, жунчуп эди. Жаланда жылы да толмагъан туудугъу болду дарманы.

Биз бирде Аллах, биз туугъанда, бизге нёгер этген мёлегибиз бизни къоюп кетген сунабыз. Ол а кетмейди, къыйын кюнюбюзде уа бютюнда байланады бизге, къалай къоюп кетер? Сора ол къаллай мёлек боллукъду? Ол келтирген эди Асиятны жерле, тенгизле юсю бла къызы жашагъан Тюркге, аны жаралы жюрегин кюйдюрген исси кюнден, сууукъ жауунладан да къоруй.

Ахматха жаш туугъанын да ол анда билгенди. Асиятны артха жолун кесген сылтауладан бири ол окъуна болур эди, кеси кесине айталмагъанлыкъгъа. Сау эки жылны тургъанды ол анда.  Юйреналгъан а этмегенди. Жанына киши тиймей эди, бек ариу кёргендиле, алай бу жашау анга болжаллы болгъаны уа кетмегенди эсинден. Андан болур эди, тансыгъын алыргъа самолёт бла учуп келип, Нальчикде тюшгенде, «Ата журтум – жаннет юйю», – деп Кязим хажи нек айтханын ангылагъан эди. Босагъасына келсе да, арсарсыз кириб а баралмагъанды кёп эылланы жашагъан жерине.

Ол къабакъ эшиклеге жетип, бир кесек мычыгъан заманчыкъда, гитче эшик ачылып, Ахмат чыкъды андан. Ол кеси болса, алай жунчумаз эди Асият. Аны къолундан тутуп тургъан къаракёз жашчыкъ тюбюнден ёрге къарагъанында, не дерге билмей, сюелди.

– Кел, жууукъ бол, – деди Ахмат, бети, жюреги да къууаннганы билине.

– Сау бол. Сизни мында болгъаныгъызны билмей… да, юйюнгде болмай, къайда боллукъса?! Терсме…

– Кеси юйюнге келгенсе, уялма. Биз а не, ыразы болсанг, биз да сени бла жашар эдик. Болмасанг а, кетербиз.

Ол алай айтханда, мёлеги къууаннганча кёрюндю Асиятха. Ол аны ангыламады, аллай сезим къайдан келгенине да тюшюналмады.

– Угъай, юй сеникиди. Атангы, анангы халал къыйынларыды. Мен а… ортагъызгъа кирирге сюймейме. Аз заманчыкъгъа келгенме. Къонакъ юйде турурма.

– Нек тураса къайда да? Биз экибизбиз. Мынга ай да болгъунчу къоюп кетген эди анасы.

Жашчыкъ, жанлай келип, Асиятны бутларындан къучакълады. Тиширыу, не этерге билмей, энишге ийилгенде уа, бетин бетине тиреп:

– Мама! – деп, къонгуроучукъча кюле, боюнуна тагъылды.

Сора Асиятны мёлеги да анга къошулуп кюлдю. Тиширыу ол, мёлеги, аны къоюп кетген сунуп тургъанды. Ол а, жангы жазыула эте, жангы жулдузла жандыра, аланы айны тёгерегине тизе айлана кёре эдим, аладан сен бирин сайларча, таугъа чыкъсанг, алагъа къолунг бла узалырча.  

Энди биледи Асият, сюйген адамыны аты эсинде, жюрегинде, тилеклеринде жашагъан насыбын тапмай къалмайды, не узакъгъа къачса да. Алай болса, андан ариу жазыу къайда?

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: