Жарасына да къарамай, аскерчи борчун ахырына дери толтургъанды

9 декабрь  -  Россейни Ата журтну Жигитини кюню

9 декабрьде Россейде сыйлы къырал байрамладан бири белгиленеди – Ата журтну Жигитини кюню. Октябрь революциягъа дери бу кюн (эски орузлама бла 26 ноябрьде) Сыйлы Георгийни жоруна тийишли болгъанланы къууанчына  саналгъанды. 1769 жылда Екатерина Великая Сыйлы Великомученик эм Победоносец Георгийни аскер орденин тохташдыргъанды. Ол кезиуде уа патчах Россейде ол баш къырал саугъа болгъанды. 

Большевикле саугъаны, аны бла бирге уа байрамны кесин да  кетергендиле. Жаланда 1942 жылда орден Славы кийирилгенди, ол даражасына кёре Георгийни жоруна тенгди. 

Россейни жангы тарыхында  саугъаланы системасы да алышыннганды. 2000 жылда Георгийни жоруну магъаналылыгъы къайтарылгъанды.   Ата журтну Жигитини кюнюн белгилеуню жангыртыуну юсюнден башламчылыкъны уа РФ-ни Къырал Думасы этгенди.

Алай бла 9 декабрьде Совет Союзну Жигитлери, Россей Федерацияны Жигитлери, Сыйлы Георгийни жоруна эмда орден Славыге тийишли кёрюлгенле алгъышланадыла. Башхача айтхандла, аскер борчларын толтура, батырлыкъларын, туугъан журтларына кертичиликлерин, аскерчи усталыкъларын кёргюзтгенле сыйланадыла.

Сёзсюз, бу байрам кюн а Къудайланы Шамшудинни атын да сагъыныргъа тийишлиди. Ол Уллу Ата журт урушну кезиуюнде кёргюзтген батырлыкълары ючюн къыралны бек бийик саугъасына - СССР-ни Жигитине – кёргюзтюлгенлени тизмесиндеди. Алай ол кезиуде къыралда бардырылгъан миллет политиканы хатасындан анга алтын жулдуз берилмей къалгъанды.

Шамшудин 1942 жылда июньда Кёнделенден къазауатха кеслерини ыразылыкълары бла кетген жашланы арасында эди.  Душман бла бетден бетге ол  Дон черекни жагъасында тюбегенди. Былайда уа къазауат къаты баргъаны, душман аскерле СССР-ни юг жанын къолгъа этер ючюн техниканы, аскерчилени да аямагъаны белгилиди. Аскерчи нёгерлери бла Къудайланы Шамшудиннге да ёлюмню бетине къараргъа кёп кере тюшгенди.  

Бизни жигитибиз Уллу Ата журт урушну эм магъаналы эм къанлы сермешлерине къатышханды:  Сталинград, Харьков, Белгород ючюн. Алай, биринчиден, а Сталинградны фашистледен сакъларгъа керек эди. Шамшудин   къуллукъ этген 153-чю артиллерия полк бу къазауатда кишиликни юлгюсюн кёргюзте,    аякъ тирерге кюрешген фашистлени аман сагъатлы эте, алгъа барады. Къудай улу  фельдмаршал Паулюсну жесирге алгъан кезиуню кёзю бла кёргенин айтыучу эди, дейдиле аны таныгъанла.

 1943 жылда Дон фронтну 214-чю артиллерия полкуну командованиясыны буйругъу бла фашистле бла къазауатда жигитлиги ючюн Къудайланы Шамшудин «За отвагу» майдал бла саугъаланнганды. «Подвиг народа» деген сайтда аны юсюнден былай жазылады: «10-22 январьда 111.б бийиклик эмда Бассаргино станция  ючюн сермешде батырлыгъын кёргюзтгенди.  Къудай улугъа топланы ташыргъа тюшгенди.   Ол жаралы болгъанына да къарамай, сермеш бошалгъынчы къазауат баргъан жерден кетмей, аскерчи борчун ахырына дери толтургъанды. Аны хайырындан а душманнга къажау сермешни кезиуюнде от тохтамай бардырылгъанды». 

Къудайланы Шамшудинни кёкюрегинде «За отвагу» эки майдал жылтырай эдиле.  Бу бийик къырал саугъа уа туугъан журтун къоруулай артыкъда уллу батырлыкъ кёргюзтген аскерчилеге берилгенди. 2-чи Украин фронтну 73-чю Сталинград гвардиялы мараучу дивизияны гвардиялы артиллерист полкуну саугъалау документлеринде былай айтылгъанды:  «1943 жылда 27 августдан 12 сентябрьге дери кезиуде Харьков областьны Мерефа шахарыны эмда Вабай элини тийресинде баргъан къызыу сермешледе, душманны пулемётчулары орналгъан 6 жерни, сауутлары бла бир машинаны эмда 30 жууукъ жаяу аскерчини жокъ этгенди».

 Аскерчи тенглери бла бирге таулу ефрейтор  Белгородну, Харьковну фашистледен эркин этгенди, Днепрден жюзюп ётгенди. Алгъа хар атлам этер ючюн къаты сермеширге, къан тёгерге,   кёп нёгеринден айырылыуну азабын сынаргъа тюшгенин айтыр кереклиси болмаз.

Уруш жолла аны Ясско-Кишиневский таба жетдиредиле. Фашистле алайда орналыр ючюн битеу къарыуларын саладыла, техникаларын, сауутларын аямайдыла. Совет аскерлеге уа аланы Днестрге жибермезге буйрукъ берилгенди. 

Совет аскерле  черекни онг жагъасында тохтайдыла. Дивизияны командованиясы   Кишинев шахарны фашистледен эркин этерге, алайдан бир атлам артха турмазгъа буйрукъ береди.   1944 жылны   апрели къыралыбызны жалынчакъсызлыгъы ючюн жанларын-къанларын аямай сермешген аскерчилерибизге бютюнда къыйын болгъанды. Атышыула къатыдан къаты бола, жаралыланы, ёлтюрюлгенлени саны-къыйыры жокъ.  Быллай къанлы атышыуладан биринде Къудай улу энтта  бир кере жаралы болады.

«1944 жылда 26-27 апрельни кечесинде душман аскерле сунмай тургъанлай Днестр черекни кюнчыгъыш жанында бизни бёлюмлеге от ачадыла. Аскерлени флангларын бузуп, аланы къуршоугъа алыр умут этедиле. Топну командири эмда мараучу ёлтюрюлгендиле. Жолдаш Кудаев топну командирини эмда мараучуну къуллукъларын толтургъанды. Пулемётладан, башха сауутладан от къызыу баргъанына да къарамай, битеу топла бошалгъынчы  атдырып тургъанды. Къудайланы Шамшудин душманны контратакасын тохтатханды.  Бу сермешде ол кёп гитлерчини ёлтюргенди»,-деп жазылады аны саугъалау документледе.

Ма бу жигитлиги ючюн тийишли эди ол Совет Союзну Жигитине, алай къыралны оноуу  башха болду – анга Къызыл Байракъны ордени берилгенди.  Дагъыда сыйлы ветеран  «За оборону Сталинграда», «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг.» эм кёп башха майдаллагъа бла саугъалагъа тийишли кёрюлгенди. 

 Шамшудин Гергокович аскерден 1946 жылда къайтханды. Ол  Къыргъызстандан миллет бла бирге туугъан журтуна къайтып, республиканы мюлкюн аягъы юсюне этиуге тири къатышханды.

 Къудайланы Шамшудинни аты – 2004 жылда «Лучшие люди России» деген энциклопедиягъа бла «Победители. Они защищали Родину» деген китапха кийирилип,  аны батырлыгъы, Ата журтубузгъа кертилиги ёмюрлюк этилгенди. Молдованы эркинлиги ючюн къанын-жанын аямай сермешгенине да берилгенди багъа. Ол Кишинёв шахарны сыйлы инсанына айырылгъаныны юсюнден поэт Боташланы Исса жазгъанды. 

Шамшудин Гергоковични россейли къыраллыкъны кючлеуге салгъан къыйыны белгиленип, Россейни Жамауат саугъаланы миллет комитети анга  Уллу Хорламны орденин бергенди.  Бу бийик саугъаны ветеранны жашына алгъан эди.