Ана уа ахыр кюнюне дери сакълап, ышанып турду…

Газаланы Таусолтан бла Къудайланы Жалдуз Чегем ауузунда Эл-Тюбюнде тынч-ырахат жашай эдиле. Аланы беш уланлары бла юч къызлары бар эди: Къайсын, Абдул-Керим, Алий, Сагъыт, Омар, Сафият, Асият, Булжаман.

Тамата жашларыны заманы жетгенде, ата-ана ишни къолгъа алып, аны юйдегили этер акъылдадыла. Анга да къууана, башха сабийлерини къайгъыларына киргенлей, бу огъурлу юйюрге уллу къыйынлыкъ сынаргъа тюшдю.

Отузунчу жыллада, власть дин бла кюрешип тебирегенде, элден къауум адам абирекге чыгъадыла. Ала таугъа тебирегенде, Къайсын къошдан юйге солургъа келип, арбазда атыны юсюнден жюгюн тюшюре болады. Таугъа кетгенлени араларында Къайсынны ёз киеую да бар эди. Ол а къоймай жашны биргесине алып кетеди.

Аны хатасындан Таусолтанны тамата жашы къара чёпге тюшеди. Къайгъы киреди ырахат тургъан юйге. Атада, анада кюндюз тынчлыкъ, кече жукъу къуруп, жашны къайгъысы башларындан кетмейди.

Къачханла кёп турмай тутулдула. Сюд этилип, тюрмеге ашырылдыла, ол санда Къайсын да. Андан сора аны хапары-чууу да чыкъмай къалды.

Абдул-Керим а, аскерге чакъырылып, фин урушха да къатышханды. Андан сау-саламат юйюне келгенди. Бираздан а Уллу Ата журт уруш башланады. Жашланы къазауатха алып тебирейдиле. Газа улугъа да къагъыт келеди. Фронтха кетерикле жолгъа тебирегенде, бу бек мудах болады. Юйюне бир-эки кирип да чыгъады. Ашырыргъа келген ахлуларына кезиу-кезиу кёзлерине къарайды. Ата юйюнден, туугъан элинден, сюйген тауларындан, адамларындан тансыгъын алыргъа кюрешеди.

Нёгерлери уа: «Этме былай, сен урушну бир кёрюп да келгенсе. Къыралыбызны кючю уллуду. Терк окъуна жауну ууатып, ызыбызгъа къайтырбыз. Къызыл Аскерни хорлаяллыкъ табылмаз», - дейдиле. Абдул-Керим ол заманда былай дейди: «Ай, жашла, кёрген, сынагъан затымды да, андан жарсыйма. Мен билеме анда халны. Гитче Финляндия окъуна къаллай бир аскерибизни къыргъанды. Ёлюклерибизни, гебенле кибик, къалау-къалау этгенме. Германия уа битеу Европаны къолгъа этген къыралды. Аны бла къазауатдан кёпле юйлерине къайтмазла», - деп, андан ары сёз къошмай къойду. Таудан чыкъгъынчы эли таба къарагъанлай барды.

Абдул-Керим экинчи урушундан къайтмады. Жоюлгъандан, къалгъанындан да элине хапар келмеди. Уллу Ата журт урушда белгисиз тас болгъанланы санына къошулду.

Аны гитчеси Алий эди. Ол кесин не жумушха да жарашдырып къоя эди. Чалгъы, сенек сапланы, агъач аякъланы, къашыкъланы аламат ишлегенди. Хуна къалап да бир адамдан артха къалмагъанды. Кесини уа аллай ариу ёню болгъанды. Ол жырлап башласа, адамла солууларын тыйып тынгылагъандыла. Тойда, башха къууанчда болса да: «Ы, маржа, Алийни чакъырыгъыз. Аны жырлагъанына тынгылайыкъ, ауазын бир эшитейик», - деп болгъандыла.

Жаш Отарланы Омарны биргесине радиону хорунда жырлап да тургъан эди. Урушну палахы Кавказ таулагъа жете тебирегенде чакъырылгъан эди аскерге. Кетгени бла андан да бир тюрлю хапар болмай къалды. Къайсы жерде, къайсы сермешде жан берди. Уллу Ата журт уруш дагъыда бир таулу булбулну ауазын жутду. Ёмюрде къолунда ушкок тутмагъан, малчы жашны къазауатны отуна атса, хазнамыды, кесин къалай сакълар эди ол. Алий да тамата къарындашы болгъан тизмеге къошулду.

Сагъытны да уруш аяп къоймады. Къарындашларыны ызларындан кетген эди ол да Ата журтун къорууларгъа. Къуллукъ этген жерлеринден бир-эки къагъыты келеди. «Мени ючюн къайгъы этмегиз. Сау-саламатма. Сиз анда тап туругъуз. Ачымагъыз, аурумагъыз. Душманны ууатханлай, жетерикме юйге», - деп жаза эди. Бир жол а суратчыгъын да жиберди. Андан сора Сагъытдан да бир тюрлю хапар болмай къалды.

Жашланы гитчелери Омар а жыл саны жетмей чакъырылмай къалгъанды аскерге. Сюргюнню кезиуюнде юйдегили да болады. Андан къайтхандан сора Къарачай-Черкесге кёчюп кетеди. Анда жашап тургъанды. Эки жашы бла юч къызы да бардыла. Чегемге келип, кёп кере анасын биргесине элтирге кюрешгенди. Алай ол а: «Жашла келип къалсала, тыпыр ташлары суууп болса, жюреклери къыйналыр», - деп барыргъа унамагъанды.

Жалдузну къызларыны юслеринден айтханда, Сафият Акъболатланы Жакону жашы Аубекирге баргъан эди. Аланы Саният, Бабука, Баближан деп юч къызлары, Харун деп бир жашлары болгъанды. Асият а Геграланы Жюнюсню байбийчеси эди.  Юч жаш ёсдюргендиле: Шамил, Камил, Биляк.

Таусолтанны юй бийчеси Жалдуз а 1968 жылда ауушханды. Элинде асыралгъанды. Ахыр кюнюне дери урушдан къайтмай къалгъан жашларын сакълагъанлай.