Жукъусузлукъну хорлауну къыйматлы амаллары

Жайда кюн узуннга айланады, къысха кечелени бир къауумла жукъусуз ётдюрюрге ёчдюле. Аны сылтауу неде  болгъаныны юсюнден кёп тюрлю оюмла жюрюйдюле. Федерал басмада тапхан белгили россейли специалистлени айтханларын басмалайбыз.

Бек башы - адам ингир алада кесин ундурукъгъа эрттерек жарашдырмазгъа керекди.  Айхай да, жукъусузлукъ инсаннга уллу жарсыу болгъан эсе, докторгъа атланыргъа тюшерикди. Алай бу болум бла байламлы адам кесине болушурча жорукъла да бардыла.

Чайкъалгъан оюмча эшитиледи, болсада жастыкъланы бла жууургъанны жаланда жукъугъуз келсе чыгъарыгъыз. Врачла айтханнга кёре, адамны кюндюз тынчлыгъы болмай, ингирликде башы къайгъыдан толса, мыйы солуп, жукъу келир кезиуге дери иги кесек заман озады. Ол себепден адам не къадар саулукълу жашау бардырса, таза хауада кюн сайын иги кесек жюрюсе эм  да инсанны кёлю кётюрюлюп айланса, ма олду къайгъысыз жукъуну мурдору, дейдиле врачла.

Сёз ючюн, адам 30 минутну ичинде жукълаялмай  тура эсе, сагъыш да этмегенлей, ундурукъдан къобуп, бир башха зат бла жубаныргъа керекди. Башха отоугъа барыгъыз, тынч, сизни къозгъамагъан жумушла бла кюрешигиз: адырланы жууугъуз, окъугъуз, музыкагъа тынгылагъыз. Жангыдан къаты жукъугъуз келсе, артха къайтыгъыз. Бир ненча ыйыкъны ичинде бу амалны хайырлана турсагъыз, кече ырахатлыкъ табаргъа ол амал иги болушурукъду.

Врачланы айтханларына кёре, бек къыйматлы амалладан бирине  ингир сайын бир заманда жатып эмда эрттенликде да бир кезиуде ёрге къобуу саналады. Ол заманда адамны чархы тап ишлеп турады, басымы да хазна кётюрюлмейди.

Бир къауум специалистле тохтамай тёшекде онеки сагъатдан кеч жатмагъыз, дейдиле. Алай бла саныбыз аслам хайырлы гормонла чыгъарады эмда адам жукъудан  тойгъаннга саналады. Ол кезиуде адам учаргъа хазыр болгъанча алай жюрютеди,  кесин да насыплыгъа санайды.

- Бу жукъуну юсюнден бек жайылгъан таурухду, - дейди белгили алим Александр Мельников. - Гормонла чыгъарыу къачан жатханыгъыздан угъай, жукъуну кезиулерине бойсунады. Адамланы эрттенли тюрлюлери, бизде алагъа чокайбаш чыпчыкъла дейдиле, керти да эрттерек жатсала игиди. Ингир тюрлю инсанлагъа уа -укулагъа - ол марда заран келтиреди. Аланы ол чакъда керекли мелатонини жетмейди. Айтыргъа, жатаргъа кече арасында да боллукъду, ахырында сиз жукъугъа тийишли жети неда тогъуз сагъатны бёлсегиз. Дагъыда жатхан отоуну таза хауа бла жалчытхандан сора, терезелени да къаты жабып, къарангылыкъда жукъласагъыз игиди. Жатхан, къопхан да бир кезиуде этсегиз игиди саулукъгъа.

-Укуну чокайбаш чыпчыкъгъа айландырыргъа онг барды, алай ол бек къыйын тюрлендириудю, - дейди МГУ-ну сомнология арасыны кабинетини таматасы, медицина илмуланы кандидаты Александр Пальман. -Бу кюрешиу саулукъгъа хата келтирликди. Манга адамла келип: «Доктор, кечени эки сагъатындан алгъа жукъларгъа къолумдан келмейди. Эрттенликде уа 10-11-ге дери адам болалмайма, дайым ишге кеч къалама. Аны себепли къуллукъчула бла тохтамай сёз къозгъалыу, дау. Не этейим?» - дейдиле. Мен а: «Ишигизни алышыгъыз, кечирек келирча жер табыгъыз», - деп жууаплайма. Кертиси бла да, ол эм ахшы мадарды. Бусагъатда иш бергенле аллайлагъа болушургъа угъай демейдиле: къачан да келсинле, борчларын тынгылы толтурсунла ансы.                                          

Шёндю мобил телефон адамны жашауунда терен магъананы алып баргъаны себепли, анда жукъугъа себеплик этген энчи къошагъы бла хайырланыргъа боллукъду. Аладан жукъуну мардагъа келишдириу бла инсанлагъа къайсы хайырлы боллугъуну юсюнден жукъу медицина араны психотерапевти   Оксана Назарованы айтханына къарайыкъ.

-Хау, биз аллай мобил къошакъланы  пациентлеге дурус кёребиз.    Сёз ючюн, Sleep cue. Аны хайыры кёп кере сыналгъанды, арсарсыз алып хайырланыргъа боллукъду,-дейди  ол.

Ол къалай ишлейди? Сиз телефоннга къулакълыкъла саласыз. Хар смартфонда къымылдауну датчиги барды. Телефон сизни халыгъызны тинтеди, кезиуден-кезиуге тынчайтхан белгиле ие, сиз алыкъа тири эсегиз. Жукъласагъыз, сакълау низамгъа кёчеди эмда сизге керекли кезиуде уятады.