«Окъуу жаланда адамны кесин угъай, жамауатны да айнытады»

Жаш тёлюбюз не жаны бла да жетишимли бола, окъууда, ишде да кеслерини атларын иги бла айтдырсала, ол шартха биз барыбыз да къууанабыз эмда кёлленебиз. Бюгюнлюкде билим бериуде болгъан тюрлениулени себепликлеринден аланы къыралыбызны жер-жерлеринде билим алыр онглары да барды. Танг кесеги уа ара шахарыбызны бийик окъуу юйлерине киредиле. Аладан бири уа Къулийланы Имранды.

Ол Нальчикде 29-чу номерли битеулю билим берген мектебин алтын майдалгъа бошагъанды. Бир къырал экзаменлени бийик эсеплеге бергени ючюн а Москвада РАНХ и ГС Президент академияны дуния экономика эмда тышындагъы экономикалы къуллукъ бёлюмюню дуния экономика ызына бюджетге кирирге онг тапханды.

Бюгюнлюкде ол алыкъа биринчи курсда окъуй турады. Алай эсе да, жашауунда не жол бла барлыгъын биледи. Биз аны бла  жаш тёлюню бла студент жашауну юсюнден ушакъ этгенбиз.

- Имран, экономистни жолун сайлагъанса. Бюгюнлюкде бу усталыкъны жаш тёлюню асламысы сайлайды деген оюм барды жамауатда. Артда кесиме иш табарыкъма деген сагъышны уа этгенмисе?

- Усталыкъны юсюнден тогъузунчу классда болгъанымда бегирек сагъышланнганма. Алай эсе да, сайлауум халкъла аралы байламлыкъла бёлюмде тохташып, иги кесекни ары барлыкъма деп да тургъанма. Болсада юйде анабызны, атабызны да экономика жаны бла билимлери барды да, ол шарт да себеплик этген болур къайсы бёлюмге окъургъа барлыгъыма. Анам Аминат бюгюнлюкде окъуууна кёре ишлеп да турады. Ала экиси да бизге, сабийлеге, юлгю болгъанлай келедиле. Биз а юйде эки къарындаш, анча да эгеч болабыз.

Бакалавриатны бошасам да, мында магистратурада окъур акъылым барды. Тёртюнчю курсда усталыкъ жаны бла практика къаллай боллугъун кёрсем, ызы бла къайда, къалай сынам аллыгъымы сагъышын этерикме. Алай эсе да, ара шахарда бир кесек ишлерге да угъай дерик тюйюлме.

- Уллу шахарда, юйден узакъда окъугъан а санга къалайды? Жаратамыса студент жашауну?

- Ким да ангылайды, атангы-анангы, жууукъларынгы-тенглеринги къатларында жашау этген – ол, айхай да, женгилди. Москвагъа окъуугъа киргинчи жаланда бир кере келген эдим. Школда болгъанымда эркин тутушуудан «Хасанья» деген спорт клубха жюрюп тургъанма да, андан эришиулеге къатышханма. Артда уа бери атам келтиргенди.

Биринчи айда бир кесек къыйын кёрюннген эсе да, бютюнда юйге, Нальчикге тансыкъ болгъанма, артда аз-аздан хар неге да тюшюне башлагъанма. Мында тамата курслада таулу жашла, къызла да бардыла, ала бла да шагъырей болгъанбыз, бир бирге себеплик да этебиз.

Андан тышында да, вузда къарачай-малкъар жаш тёлюню диаспорасы барды. Хар неге да иги тюшюнсем, ары да жюрюп башлар акъылдама. Окъуу юйню къатындан узакъ болмагъан общежитиясында турама да, ол жаны бла уа бютюнда къыйын тюйюлдю. Студент жашау – ол адамны низамлы болургъа юйретеди, керти жашау къаллай болгъанын кёргюзтеди эмда ачыкълайды. Окъуугъа жюрюгенден сора да, тизгининги кесинг жыяргъа, хар затны да заманында тамамларгъа да юйренесе. Ол а къайсы жаш адамгъа да ахшы дерсди деп сунама.

- Школдача иги уа окъуймуса, къалай бералдынг сынауларынгы?

- Хау, окъургъа кюрешеме. Юч экзаменибиз болгъан эди да, экисинден «тёртле», экономикалы географиядан а «беш» алгъанма. Зачётларымы да тап бергенме.

- Бюгюннгю студент къаллай болургъа керекди деп сунаса?

- Ол жууаплылыкъны сезерге тийишлиди. Хар неге да эс бурургъа, заманны да бошуна оздурмазгъа. Жашауунга, усталыгъынга керекли затлагъа юйренирге, аланы ангыларгъа кюреширге да керекди. Алай болса уа, адам жетишимли да болаллыкъды.

- Санга уа недеди жетишим?

- Сёз ючюн, экзаменинги ахшы белгилеге бергенинг – ол да жашауунгда бир гитче жетишимчады. Эм алгъа уа адам саулугъуна да сакъ болургъа керекди. Аны себепли дерследен бош заманымда спорт залгъа да жюрюйме.

Андан тышында да, суратлау литератураны окъуйма. Бюгюнлюкде жаш тёлю аслам халда эс бургъан «Богатый папа, бедный папа», «Самый богатый человек в Вавилоне» деген китапланы да окъугъанма. Баям, манга да сейирди бюгюннгю жаш адамла аланы нек окъугъанлары. Ала жашаугъа, бизнес къураргъа юйретедиле.

Окъуууму бошап, жамауатха хайырым болурча ишлесем, ол заманда кесими бютюнда санарыкъма жетишимлиге.

- Бюгюнлюкде жаш тёлю къаллайды деп сунаса, сора энди окъуугъа кирирге сюйгенлеге не айталлыкъса?

- Бусагъатда жашаудан муратлары, бир затда талпыныулары да болмагъанла да бардыла деп, алай кёрюнеди манга. Жашлыкъ – ол жаланда заманынгы зауукълукъда оздуруу тюйюлдю. Заман терк окъуна озуп кетеригини сагъышын да этерге, жашаудан кесине бир керекли затны алыргъа, не окъургъа, не бир хунерге тюшюнюп, аны айнытыргъа тийишлиди. Бюгюнлюкде жаш тёлю окъуулу, билимли болса, тамбла жамауатны жашауу да анга кёре айныгъан да этерикди, тынчлыкълы да боллукъду.

Андан сора да, эм алгъа тилибизге, адет-тёрелерибизге сакъ болургъа кюреширге керекбиз. Бизге аталарыбыз-аналарыбыз, таматаларыбыз да юйретген затлагъа бош анстан къарап къоймай, кёлюбюз бла берилип, эсибизни бурсакъ, артда кесибиз да ызыбыздан келген тёлюлени бир затха ол заманда тюшюндюраллыкъбыз, алайсыз а – угъай. Биз уллу къыралны ичинде тас болуп къалмай, бирсилени араларында энчилигибиз билиннгенлей турурча, кесибизни тамырларыбызны унутмазгъа борчлубуз.

Мектеплени энди бошарыкълагъа уа жетишим тежейме, муратларына жетерлерин сюеме. Алай эсе да, Бир къырал экзаменлени юслеринден асыры кёп сагъыш этип, кеслерини жюреклерин жарсытып турургъа керек болмагъанын да айтырыкъ эдим. Сынаулагъа да жашауда бир болургъа  керекли затхача къараргъа тийишлиди.

Кесими юсюмден айтсам, ЕГЭ-лерими барысын да сексен балладан асламгъа бералгъанма. Белгилегенибизча, аны хайыры бла тюшгенме хакъ тёлемей окъурукъ бёлюмге да.

Кертиди, шёндю сынауланы юслеринден кёп айтылады. Болсада ала жаш тёлюге къаллай онгла бергенини юсюнден сагъышны уа эм алгъа этерге керек болур. Аланы себепликлери бла къыралыбызны къалайында да окъуп, билим алыргъа амал чыкъгъанын барыбыз да билебиз эмда ангылайбыз.