«Саулукълу болуу – ол саусузну бла врачны бирлешиуюдю»

Миллетибизни фахмулу жаш адамларыны юслеринден ёхтемленип жазабыз. Бюгюн да Москвада Граждан авиацияны ара клиникалы больницасыны нейрохирургу Малкъарланы Сагъытны жашы Мурат бизни къонагъыбызды. Ол окъууун бошап, эки жылны Нальчикде ишлеп, ординатураны бла аспирантураны ара шахарыбызда ётгенди. Мурат медицина илмуланы кандидаты, бийик категориялы врачды. Атасыны усталыгъын сайларгъа таукел болгъан юч жашны бла сёлеширге энди юйрене тургъан къызчыкъны ёсдюреди. Аны бла ишини, башха сейирлерини юсюнден ушакъ этгенбиз.

- Мурат, медицинаны анча тюрлю жолунда нейрохирургияны нек сайлагъанса?

- Окъуй келгенимде, жюрегим тоймай эди ала тургъан билимимден. Бир зат жетмегенча алай сезе эдим. Артда нейрохирургиягъа жетгенибизде уа, ырахатланама. Ма энди барыкъ жолуму ангылайма. Жашаууму сайлауу да ол боллугъун терк ангылагъан эдим. Хирургия медицинаны бийчесиди, дейдиле. Алай эсе уа, нейрохирургия хирургияны патчахыды, дерге сюеме.

Къыйын усталыкъ болса да, аллай бир да сейирди. Биринчи Чомартланы Арсен Юсуповични бла Хусен Музакирович Каскуловну сынамлы къолларына тюшген эдим. Ала манга салгъан билимни бла сынамны урлугъун ёсдюрюу а жаланда кеси къолумда болгъанын ангылап, бюгюннгю кюннге жете келгенме.

- Саулайда жашауунгда къаллай сезимле туудурады сайлагъан усталыгъынг?

- Башхаланы багъа туруп, кесинг да кюесе, деген сёзлени студент заманымда иги ангылаялмай эдим. Операцияны кезиуюнде сени аз да къымылдауунга бир адамны саулугъу, аны къой да, саулай да жашауу бойсуннганыны жууаплылыгъы, анга жарсыуунг ызсыз кетмейди. Хар саусузунгда кесинги бир кесегинги къояса. Аны себепли бу усталыкъны сайлагъан жаш адамларыбыздан тилеригим: нейрохирургиягъа ишден тышында да сейиригиз жокъ эсе, ол жюрек излемигиз тюйюл эсе, сайлай да кюрешмегиз. Бу усталыкъ жашау нёгеригиз болалгъан эсе уа, керти да насыплы адамсыз. Эригирге заман табарыкъ тюйюлсюз!

- Саусузла бла ишлегенде къаллай къыйын болумлагъа тюшесе?

- Санга саулугъуна жарсып келген адам сёз болушлукъ да излейди. Саусузну багъыуда скальпельден кёп тюйюл эсе, аз тюйюлдю сёзню, жапсара билиуню магъанасы.  Сау болууну жолунда саусуз кеси жангыз болмагъанын сездире билирге керекбиз. Саулукълу болуу – ол саусузну бла врачны бирлешиуюдю. Бу болумну арталлыда эсден чыгъарыр эркинлигибиз жокъду.

- Бюгюннгю кюнде врач болуу тынчмыды?

- Тейри, ол не заманда да тынч иш болмагъанды, боллукъ да тюйюлдю. Бюгюнлюкде врачха дунияда хар затны да билген Интернет бла демлеширге тюшеди. Саусузла анда керекли-керексиз затланы да окъуп, кеслерине диагнозла салып, врачха баргъынчы окъуна тюнгюлюп келедиле. Сора аланы биринчи психология жаны бла ол болумдан чыгъарып, тинтиуле этерге керек болгъанына ийнандырыу, кеслери кеслерине салгъан диагнозланы керти болмазлыкъларын да ангылатыу бек къыйын ишди.

- Эм кёп къаллай операцияла  бардырыргъа тюшеди?

- Аркъа жиликде патологияла аслам тюбейдиле. Сыртлары  къыйнап кёпле келедиле. Артыгъыракъда мени халкъымы адамлары. Не къыйын ишден да артха турмагъан, кесин аямагъан таулуларым. Жарсыулары чыкъса да, врачха келирге къоркъуп, аурууну иги да оздургъунчу, тынгылап, тёзюп турадыла.

- Операция бла байламлы эсингде бегирек къалгъан кезиу бармыды?

- Хау, аллай кезиулери хар врачны да болгъандыла. Интернатурада болгъан заманым эди. Саусузну мыйысына чып тюшюп келтиредиле. Операцияны кезиуюнде мыйысыны  ол кесекчигин кесип кетерирге тюшгенди. Заман озуп, саусуз да игиге айланып, юйюне чыгъады. Иги кесек замандан а, къайтарып тинтиулени заманы жетгенде, саусузубуз ачыуланып келеди. «Сиз манга не этгенсиз? Сизни хатагъыздан мен сёлеше билмейме!» -  деп къычырады. Врач а: «Да сора бусагъатда эте тургъанынг а неди, сёлешалмай эсенг?» -  деп соргъанында: «Мен къабарты тилде бир зат да ангыламай тохтагъанма. Сёлешген, жазгъан да эталмайма!» - деген эди.

Аны мыйысындан кесип кетерген кесекчик ана тилине жууаплы кесеги болгъанды. Энди жылла озгъаны бла ол адам тилине юйреннген эди. Алай ол анга ана тили угъай, юйренип алгъан тили болгъанды. Бу кезиу бек сейирсиндирип, эсимде къалгъанды.

- Кесинги юсюнгден айтсанг эди. Усталыгъынгдан сора башха сейирлеринг бармыдыла?

- Бар сейирим да нейрохирургияды. Дагъыда сейирим угъай, керек болмагъан ишим да барды. Ол терк жюрюген машиналаны сюрюудю. Адамлагъа заран салмазлыкъ жерлеге чыгъып, 230-250 къызыулукъда барсам, мени акъылым саулай да бир шошлукъгъа бёленеди. Жюрегиме женгиллик, усталыгъыма да жангы амалланы кёреме. Сора ишге келгенде, былай этерге да боллукъду деп, жангы оюмларымы айтсам, биягъы сен машина сюргенсе, деп кюлюучюдюле. Хар адамны да жаны-къаны излеген аллай бир заты бола болур.

- Бош заманынгы уа къалай ашыраса?

- Бош заман ол неди, деригим келеди? Ишден тышында заманымда китап окъуйма. Алыкъа нейрохирургияны кёп тасхалары барды. Сабийлеге тёрелерибизни ангылатама, ана тиллеринде сёлеширлерин излейме. Миллетибизни келечилери болгъанларын унутдурмаз ючюн, къолумдан келгенни этерикме. Ол а, сайлагъан иш усталыгъымдан ауур борч тюйюл эсе, женгил тюйюлдю.

Кёп болмай туугъан журтума келгенимде, къарындашларым саржеледе учаргъа сюегендиле. Анча жылны Минги тауну этегинде жашап, мен алада уча билмегеним айып эсе да, энди юйреннгенме да, къайтып аны излейди къаным. Адреналин бек магъаналыды адамгъа.

- Туугъан жеринге тансыкъ боламыса?

- Жылла бла ишлеген журтларын къоюп, ата журтларына, къаяларына, ташларына къайтхан миллетни жашыма мен. Тансыкъ болмасам, таулугъа да санамаз эдим кесими. Элиме келсем, ингирде, ай жарыкъда тышына чыгъып, кёкюрегим толу ариу хауаны солусам, тауланы кючю къаныма сингнгенча болама. Сёзлеге сыйынмагъан бир аламат сезимди ол.

- Сен насыплы адаммыса?

- Эрттенликде-эртте ишинге къууанып, ауурсунмай бара эсенг, юйге къайта туруп да саулай кюнню ичинде этген ахшы ишлеринге ыразы болуп келе эсенг, юйюрюнг санга къууанып жолугъа эсе – насып дегенинг ол тюйюлмюдю? Тилими билгеним, къанымда миллетиме сюймеклигим да мени насыплы этген шартларымдандыла.