Маданият

Жазыучу, адабиятчы, КъМР-ни Къырал саугъасыны иеси, КъМР-ни илмуларыны сыйлы къуллукъчусу, филология илмуланы доктору, профессор Толгъурланы Хамитни жашы Зейтун 1939 жылда  23 ноябрьде Элбрус районну Быллым элинде туугъанды.

Къыз онбиринчи классха ётгенинден сора маэстро Лейляны, аны тенг къызларын да «Балкарияда» тепсерге чакъырады. «Манга энчи тепсеулени –сольный номерлени - ышанырла деп эсимде да болмагъанды»,-дейди Лейля. Алай жашау бир жерде тохтап турмайды: эки  жыл да  озгъунчу,  ол ансамбльни солисткасы болады.

Эссе

– Я Аллах, балама жол бер! Хызир-Илияс биргесине болсунла! – дейме.

Ёмюрлюк жолоучу, кёкде, жерде, сууда да бизни къоруулагъан Хызир бла аны жерде нёгери Илияс – ууажипле биргесине айлансала, анга замансыз хата келмез деп ийнанама. Жашым аскерчиди. Аны аллында кёп жерле жатадыла, ол кёп жолла айланыр. Мен, жумушакъ жан жаулукъ сайлап, аны бла сюртюучю аякълары арырла, жара болурла, берч болурла... Балама бек керекди къайгъырыу.

Ата журтну, юйню, тыпыр ташны темасы литературада, ол санда малкъар адабиятда да не заманда да сыйлы, энчи жерни алгъанды.   Бусагъатда уа аны юсюнден не къадар кёп айтылса да, артыкъ болмазлыгъы бла даулашырыкъ чыкъмаз.

Оюмну оюм туудурады. Ма алай барады адам, жашау жолу таудан аудуруп, анда бошалгъынчы. Тюркден келген къонакъ, тау башларына къарап, сагъышлы сюеледи. Ол не сагъыш эте болур журтундан узакъда деп, мен аны оюмларын билирге кюрешеме. Тукъуму, аты да сейирдиле. Чам атха ушап. Келишмейдиле бизге. Аны бир къайгъысы болгъанын билип турама.  

Саулай уллу дунияда жангыз кеси къалгъанча, олтурады ныгъышда жангыз къарт, бирде башын кётюре да, тёгерекге къарай, бирде къолунда тутхан таягъыны буруну бла жерде бир затла ызлай. Жылла аны инбашларындан басып тургъанлары тюз да къарагъанынглай билинеди – гуппуруракъ санлары иничкергендиле, иелерин жерге тарта, энишге ийилгендиле, тёгюлгендиле. Дуния уллу, жангыз адам а аны къатында гумулжук кибик кёрюнеди.

Жазыучу, филология илмуланы доктору Берберланы Бурханнга 60 жыл толду. Аны биз фахмулу прозаикча, драматургча, алимча таныйбыз. Ол бу юбилей жылына бай ниет хазнасы бла жетгенине барыбыз да шагъатбыз.  

Алгъаракълада, юй башында аберилени чача,  эрттеден бери тургъан бир гитче чемоданчыкъны табама.  Аны ачып, ичинде  болгъан затлагъа къарай келгенимде,  магнитофончукъну, кассеталаны да кёреме. 

Шауаланы Миналдан чыгъармачылыкъ иш бла 30-чу жылланы ахырында кюрешип башлагъанды. Ол, бизни миллет адабиятыбызны, саулай алып айтханда, культурабызны къуралыууна уллу эс бургъан адамладан бири болгъанды, ол затха уллу юлюшюн да къошханды. 

Документли киноланы юслеринден айтханда, ол бусагъатлада артыкъ сейир жанргъа саналмайды. Совет къырал болгъанда уа кинотеатрлада хар бир суратлау фильмни аллында кинождурнал деп, аланы кёргюзтюп, къыралны къалайындан да хапарлы этип тургъандыла къараучуланы. Жарсыугъа, бюгюн ол тёре жокъду.