Маданият

жырны – жыр, къонакъны да къонакъ биледи

Сейирдиле дуния бурушлары. Эски малкъар жырлада къонакъланы, къонакъбайлыкъны юсюнден айтылгъан жерле, бир жаны бла, эрттегили махтаулу адетлерибизни белгилейдиле. Бирси жаны бла уа, къонакъбайлыкъда тасха тюшюргенлени эсгертедиле. Сёз ючюн, бек эрттелиги «Аланла жырында» былай айтылады:

 

Юйреннгенлерин сахнада кёргюзтгендиле

 Къулий Къайсын  атлы  Малкъар  къырал театрны жаш актёрлары Москвада окъугъанларында юйреннгенлерин алгъаракълада  къараучулагъа кёргюзтгендиле. Ол кюн аланы иоюнларына къарагъанла театргъа, циркге да бир жолгъа келгенча болгъан эдиле. Бу жаш адамла кёп тюрлю жанрла жаны бла фахмулудула.

Сейир сураты, къурамы болгъан эрттегили тепсеуле

Малкъар халкъны эрттегили тарыхы болгъан тепсеулеринден бири «Хардар» деген тепсеудю. Аны сейир сураты, къурамы, сыфаты болгъанды. Къудайланы Мухтар да кеси заманында къарачай-малкъар тепсеулеге жоралап хазырлагъан ишлеринде аны юсюнден тынгылы жазгъанды. «Хардар» алтын жюнлю къочхарны сыфатында болгъанды, дейдиле. Андан биринчи баразнаны байрамында – сабан тойда –  иги тирлик тилегендиле. Ол жаз башында болгъан жумушду. Тамата, боза аякъны алып, Хардаргъа айланып сёлешгенди, андан бай тирлик тилегенди.

Ол муратын ишинде кёреди

Россейни Журналистлерини союзуну келечисин Сабанчыланы Алийни къызын Арипаны  бериулерин сюймеген, миллетибизде хазна адам да болмаз. Терен билимли, нюр бетли, чынтты таулу къыз, миллетни тарыхында унутулгъан бетлерин табып, Къазахстанны, Къыргъызстанны къум тюзлеринде къалгъан таулу адамларыбызны юслеринден материалла жыйып, тарыхны сейир бетлерин ачханды. «И чужбину, как родину любя», «Подвиг незримый», кёчгюнчюлюкню юсюнден «Шагъатлыкъ эте», Байсолтанланы Алимни юсюнден «Ключи от неба» дагъыда кёп башха бериуле жарашдыргъанды. Арипа Къабарты-Малкъар ГТРК-ны башчысыны орунбасары болуп да бир ненча жылны ишлегенди.

Аны энчи ызы эсленирчады

Малкъар сахнада жырчыларыбызны арасында жырларыны   энчиликлери бла белгиленнген вокалчы, макъамчы, продюсер, аранжировщик, жырланы автору, мульти-инструменталист эмда  бек жарыкъ адам Аппайланы Юсюпню жашы Исламды. Фахмулу жашны жангыз  Малкъарда бла Къарачайда угъай тыш къыраллада да  Арис Аппаев деп таныйдыла. Бизни миллетде аны «Сорма», «Тау халкъым», «Унуталмайма», «Унамадынг» деген, дагъыда кёп бахшы жырларына сюйюп тынгылагъанла аз тюйюлдюле.

Хар не да болжаллыды дунияда

Дагъыда бир жукъу къачхан, ахыры болмагъанча узун кече озуп барады. Толгъан ай, кёкде айлана кетип, баям, къоншуларымы эшитип неда мени къайгъымы билипми, бизни кёп адам жашагъан уллу юйюбюзню башында тохтагъанды. Айны толгъан кезиуюнден хар бир адамгъа да бир тюрлю бир себеп болады дейдиле жулдузчула. 

Юч жан - юч да ажымлы къадар

Барсны уа жугъутурдан хапары жокъ, ол башханы марайды, эки аякълыны, ким эсе да ол аны жерине киргенди, аны къоратыргъа керекди. Шыбыртсыз  жууугъуракъ барып, бир секиргенлей, жангыз тырнагъын илиндиргенлей, къанын бардырыр, къаядан энишге атар, келмезча этер энди бери.

Юч жан – юч да ажымлы къадар

Эртте-эртте, бек эртте, эмен садакъ сауут болгъан заманда, атасы-анасы бла бир батыр жашагъанды буруннгу  къалада. Сосланбий эди аны аты. Акъылбалыкъ болгъандан башлап, жюрюп тебиреди ол уугъа.

Тюбешиу

Байкъуш уллу юйюрде кичи болуп туугъан эди. Аллайлада болуучусуча, ата-анадан да бек къарындаш-эгеч тюзетгендиле аны жашаугъа. Артда уа кичини къоншу элде темирчиге элтип, анга сохта этип, жылдан артыкъ тутхандыла аны биргесине, усталыкъ алсын деп. Темирчи элде къалай керек болгъанын ким да биледи, анга не тюрлю власть да онг кёзден къарагъанды.  

«Жыр мени дуниямды»

Бюгюннгю ушакъ нёгерим къарачай-малкъар халкъны фахмулу жырчыларындан бири Катчиланы Робертди. Жаш жырчыны чыгъармачылыгъын сюймеген, аны ауазын башхаладан айыра билмеген хазна адам табылыр миллетибизде. 

Страницы

Подписка на RSS - Маданият