Тарых

Бетин Жантуугъан таба буруп, олтурады жылы келген адам, бата баргъан кюнню ашыра. Акъырын келип, ушагъыулу тиширыу аны инбашына жылы жабыу атады. Сора, бир кесек сюелип, аны сагъышларын бузаргъа болмай, келгенича, тауушсуз кётюрюледи алаша босагъадан.

Быкъы
 Алгъын таулула мал, бичен къошлада, эл арбазлада эм биринчи жерге быкъыны орнатхандыла.  Аны кёп бутакълы  тал, къайын тереклени къабугъун алып, алай этгендиле.

Кёнделенден Диналаны Иссаны жети жашындан алтысы кетген эдиле Уллу Ата журт урушха. Жаланда бек гитчелери Ханапий, жыл саны жетмей, фронтха алынмай къалгъанды. Къарындашла тюрлю-тюрлю сермешлеге къатышып, жигитликлери, батырлыкълары бла да атларын айтдыргъандыла. Артда  мамыр жыллада да, жигер ишлеп, махтау алгъандыла.

Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, сабийлени бек сюйгенини, алагъа сакъ болгъаныны юсюнден хадиследе кёп кере айтылады. Ол балаланы кесиникилеге бла башха тукъумнукъулагъа юлешмегенди, барысын да Аллахуталагъа сюймекликге, ата-аналарына хурмет этерге бирча юйретгенди.

«Российская газета Неделяны» корреспонденти Николай Грищенко, бир жыл Къарачай – Черкесни  Учкулан элинде болуп,  къол бла хазырланнган буруннгулу жаулукъланы кёрюп, тамашагъа къалгъанды.  Аланы уа анга Атайланы Ларисаны  мода театрыны къызлары  сахнада кёргюзтгендиле. Аны юсюнден газетде ол былай жазгъанды:

Венгрияда 1956 жылда болгъан къозгъалыудан бери алтмыш жыл озгъанды. Алай  аны ючюн  Россейге къадалгъанларын энтта да къоймайдыла, кечгинлик  тилерге керексе деп. Эркинликни сюйген венгерли халкъ азат болургъа, кесине кеси оноу этерге сюйгенди, «оруслу ууучлаучула» уа аны жангыдан «концентрациялы социалист лагерьге» зор бла сукъгъандыла дерге кюрешедиле.

Къарачай-Малкъар халкъны бир талай мингжыллыкъ тарыхыны ичинде кеси къурашдыргъан бишлакъланы кёп тюрлюсю барды. Сют промышленностьну инженер-технологу Мисирланы Хасан аланы атларын, жарашдырыр амалларын этнографларыбыз жыйгъан материалладан, адамланы айтханларындан, этгенлеринден тохташдырып алай билдиргенди бизге.

Мисирланы Исхакъ  (Чыпчыкъ) бла Таукенланы Айшат къыйын ёмюрде  жети сабий ёсдюргендиле: Инал, Иналукъ, Билял, Мутай, Хадижат (Къажау), Фатимат (Хорасан) эм Саният. Жашланы бири - Иналукъ къаядан кетип  ауушханды. Инал а 1942  жылда ноябрьде Саутуда ёлтюрюлгенди. Билял бла Мутай Уллу Ата журт урушда жоюлгъандыла.  

Алгъын жыллада чыгъарылгъан китаплагъа, журналлагъа, газетлеге къарай келсенг, сейир материаллагъа, хапарлагъа тюбеп къаласа. Аллай бир тарых статьяны озгъан ёмюрню сексенинчи жылларында профессор, тарых илмуланы доктору В.Б. Виноградов бла КъМР-ни Миллет музейинде ишлеген Деппуланы А.Б. жазгъандыла. «Эрттегили бохчаны хапары» деген иш бюгюннгю окъуучугъа да сейир кёрюнюрюгю сёзсюздю.

Жер, суу атла

Быллай жер ат Бахсан ауузуна  къайдан, къалай келгенин бюгюнлюкде шарт айтыр адам не хазна табылсын. Болсада мени жерлешлерими аны юсюнден энчи оюмлары барды.