Тарых

 2 февраль - Россейде аскер махтаулукъну кюню 

Тёбен Чегемден батырла Гочияланы Кичибатырны жашлары Хусейин бла Назир   Ата журтубузну жалынчакъсызлыгъы, бизни бюгюннгю мамыр жашауубуз  ючюн жанларын, къанларын да аямагъандыла. Кичи лейтенант Гочия улу Хусейин урушну аулакъларында къалгъанды. Тамата сержант Гочияланы Назир а жигитлигине шагъатлыкъ этген кёп орденлени, майдалланы да алып, сау-эсен ата журтуна къайтхан эди. Ол 2000 жылда ауушханды.

Ефрейтор Атабийланы Мухарбек  Ленинград фронтну 23-чю Армиясыны 142-чи Къызыл байракълы стрелковый дивизиясыны 588-чи полкуну къауумунда къыралыбызны шимал ара шахарын немисли душманладан къоруулау сермешлеге къатышханды. 

20 январьда Кърым Республиканы автономиясы къуралгъанды 

1991 жылда 20 январьда халкъ референдумдан сора кърымчыланы асламы автономиялары къайтарылыр жанлы къол кётюрген эдиле.  Ол кезиуде ала Украинаны къауумунда болгъандыла.

Амазония дунияны башында бек уллу терен агъачлы эм кёп черекли тюзледен бириди. Озгъан мингжыллыкъны ортасына дери адам аягъы басмагъан терен агъачланы биринчи кере 1541-1542 жыллада Франческо де Ореллано тинтирге кюрешгенди. Андан бери  «цивилизация» дегенинг, къудуретни тозуратып, табигъатны тюрлендире барады: Амазонияда мингле бла саналгъан квадрат километрледе агъачла къырылгъандыла, агъачланы орунларын бахчала, сабанла алгъандыла, кийик жаныуарла бла къанатлыла уа  алыкъа адам аягъы басмагъан жерлеге къачхандыла.

Эртте заманлада жашагъан кёп патчахланы кеслерини атларына чам атла да къошуп болгъандыла. Бирини къылыгъы, башхасыны уа бет неда сан ышаны. Не зат этерге керек болур эди Сабий сюй неда Ит сёгун деген атла берилир ючюн алагъа…

Бу хайыуанла кёп тюрлюдюле, асламысыны тыш кёрюмдюлери кийик эчкилеге ушай эселе да, тууарлагъа жууугъуракъ малладыла. Дик-дик деген (патчах антилопа деп да айтадыла анга), къояндан уллу болмагъанындан  башлап, уллулугъу бла тууар чакълы болгъан канна антилопагъа дери да сейирлик, энчи-энчи алып айтханда, терилерини тюрсюнлюклери, мюйюзлерини тюрлюлюклери бла да бир бирден айырмалы затладыла. Аланы бир бирден айырмалыкълары жашау этген жерлерине кёредиле. Эштада, жерине кёре жиляны дегенча, бу хайыуанла да жашагъан жерлерине.

Урушну андан ары барыуунда, шахарны къутхарыуда да  магъаналы операция

1943 жылда 12 январьда къуршоугъа тюшген Ленинградны эркин этиу, блокаданы жокъ этиу операция башланнганды.  Ол кезиуге жигит шахар душманны къуршоуунда тургъанлы юч жыл озгъанды. Немисли командование Ленинград ючюн сермешде   аскерчилери, техникалары кёп санда тас боллукъларын  ангылап, шахарны ачдан, суусапдан къыйнап, жер юсюнден жокъ этерге умутлары болгъанды. Алай шахарны эркин этиу жаны бла мадарла ол къуршоугъа тюшген кюнден   тохтамагъандыла.

11 январьда Къабарты-Малкъар гитлерчиледен азатланнганды

Уллу Ата журт урушну ал кюнлеринден окъуна Къабарты-Малкъарны промышленный предприятиялары аскер продукцияны чыгъарып башлайдыла. Заводлада, фабрикалада минала, гранатла, самолёт ишлегенде хайырланылгъан фанера, аскер кийимле эм кёп башха затла этедиле.

Нальчик гитлерчиледен эркин этилгенли – 77 жыл

1942 жылда  октябрьде гитлерчи аскерле Нальчикни  къолгъа этедиле. Шахар    1943 жылда 11 январьгъа дери фашистлени къолунда болгъанды. Аны эркин этиу сермешлени Закавказ фронтну Шимал аскер къауумуну 37-чи армиясы партизанла бла бирге бардыргъандыла. 

Бахсан тау жамауат бир атлы сууну жагъасында орналгъанды, аны  къыбыладан къоншусу Сванетияды, шималдан – Къабарты, кюнбатышдан -  Чегем, кюнчыгъышдан – Къарачай.  Аны бек эрттегили тарыхы барды. Жазмада аны биринчи айтылгъан шартлары Минги тауну тийресинде аслам эллени бла къалаланы жокъ этип келген Тимур бла байламлыдыла.  Аны юсюнден материалны философия илмуланы кандидаты Жангуразланы Мухаммат жибергенди. Биз аны хазырлап газетде басмалайбыз.