Тарых

Беш тау элде да сабийле сюйюп ойнагъан оюладан бири «Бугъунуч» болгъанды. Анга алты-жетижыллыкъладан башлап къатышхандыла. Аны ингирден кеч къарангыгъа дери ойнагъандыла. Бек  биринчиден, ала бир затны  неда уллу ташны белги этгендиле. Ол тюкюрюучю ташха саналгъанды. Сора аны къатына жыйылып, чёп атхандыла. Чёп чыкъмай, ким артха къалса да, ол излеучюге къалады да, къалгъанла уа бугъаргъа кетедиле. Излеучю кёзлерин къысады эм бугъуучула букъгъунчу, ачмайды. «Кёзлерими ачдым, кёлюгюз къалмасын, излерге барама», - деп тебирейди. 

Онтогъузунчу ёмюрню ахырында Россей бла Тюркню арасында Балкан жарым айрыкамда бардырылгъан урушха дюгерли жаш Къарабугъаланы Ислам да къатышханды. Ол орус аскерде къуллукъ эте эди. Аны офицер чыны болгъанды. Бир жол, къызыу сермеш баргъан кезиуде жаш, жаралы болуп, жесирге алынады.

Сагъышлан

Ашыкъны къолума алгъанлай: «Тейри, муну къылычха айландыр. Ташны кесерча, ауругъаннга дарманлыгъы болурча, къайда да манга нёгерлик этерча къылыч болсун бу!» - деп тиледим.

Багъалы окъуучула, биз сизге хапарларыкъ оюнла  Черек, Бызынгы, Чегем, Холам, Басхан ауузланы, Хабазны, Уллу Къарачайны, Гитче Къарачайны Голлу байрамларында  бардырылгъандыла. Аланы юслеринден «Шимир Шыякы» эм «Палахдан къал» деген таурухлада да  тынгылы айтылады. Ала бла сизни газетибизни бу эки номеринде басмалар муратлыбыз.  

Миллет хазнабызда нартланы темасы энчи жерни алгъанын билебиз. Бюгюнлюкде аны ёсюп келген тёлюге туура этиуню магъанасы уллуду. Ала бла байламлы кёп таурухла, айтыула да сакъланнгандыла. Алагъа кеси заманында энчи эс бёлюп, абадан тёлюню келечилеринден жазып алгъанладан бири уа фольклорчу Таумурзаланы Далхат болгъанды. Бюгюн биз сизни аны бир жазмасы бла шагъырей этерге сюебиз.

Кёнделен аягъында кёп жылланы сюелгендиле кешенеле. Бюгюнлюкде уа ала жокъдула, мурдорлары окъуна къалмагъандыла.

Ол заманда Хошу Бийтуугъа: «Атны багъасын тёлерге мен барайым. Сен а Исса бла мында къал», - дейди да, Кърымгъа кетеди.

Тукъумда жюрюген таурухлагъа кёре онтёртюнчю ёмюрню биринчи жарымында Байда деп биреулен Дюгер жанында жашап болгъанды. Аны туудукълары анда алты атагъа дери тургъандыла. Аланы атлары да сакъланнганды. Ала быладыла: Байда, Бийтуу, Байболат, Шырдан, Бадинат, Лепшокъ.

Жауну аллында таукел сюелгендиле

1941 жылда 22 июньда  башланнган Уллу Ата журт уруш жер башында бек кёп къан тёгюлген эмда ары дери адам айтып эшитмеген кюйсюз къазауат болгъанды. Немис-фашист аскерлени ууатыугъа битеу совет халкъ бла бирге малкъар халкъ да кесини тийишли юлюшюн къошханды.  Россей Федерацияны Къырал архивинде болгъан шартлагъа кёре, уруш жыллада аскерге чакъырылгъан, кеслери ыразылыкълары бла да фронтха баргъан жашларыбыз бла къызларыбыз 12,7 минг болгъандыла.

Халкъыбызны атын иги бла айтдыргъан жигит жашладан бири сынаулу лётчик Чабдарланы Ибрагим эди. Ол 1916 жылда Огъары Холамда туугъанды. Атасы База 1919 жылда замансыз дуниядан кетген эди. Беш сабий атадан ёксюз къаладыла.