Тарых

1893 жылда «Природа и охота» журналда С.Ф.Давидовични «Кавказ таулада» деген жолоучу эсгериулери басмаланнган эдиле. Бюгюн аланы бир кесеги бла сизни шагъырей этерге сюебиз.

Минги тауну тийресинде туризм бла байламлы объектлени къурулушлары озгъан ёмюрню алтмышынчы жылланы башында  башланнгандыла. Жыйырма жылдан сора уа  айырмалы проектле эмда алагъа кёре ишленнген объектле ючюн къырал саугъала берилгендиле. Алагъа тийишли болгъанланы арасында бизни республикадан Элбрусда турист-спорт комплексни ишлеуге къатышхан Болис Левич, Курданланы Жабраил, Альберт Тхакахов, Матвей Залеев, Вячеслав Нагоев, Нух Безиров да бар эдиле.

Жыйырманчы ёмюрню ал жылларында Россейде капитализм айный баргъаны бла байламлы байла-бийле бла жарлыланы араларында класс айрылыкъла тау элледе да ачыкълана башлагъандыла. Алайсыз да жерлери аз болгъан адамланы жашау къолайлары  осалгъа айланады. Ол артыкълыкъны кётюралмай, Черек тарында уллу къозгъалыу болады.

Кюн сайын бир жангы зат билген адамгъа насыплыды дерчады. Бюгюнлюкде халкъыбызны тарых байлыгъын, аны къуралыуу къалай болгъанын тохташдырыу, ачыкълагъан затланы да кенг жайыу керек жумушладан бириди.

Къудайланы Тамукну жашы Ахмат Яникойну колхозуну партогу болуп ишлегенди. Алай Уллу Ата журт урушну биринчи кюнден  окъуна Къызыл аскерге къуллукъ этерге кетгенди.

Белгилисича, алгъын таулу жашчыкъны оюну, иши да бирге болгъандыла. Аталары малла бла къошладан къайтыр заманнга  ала отун жыйышдыргъандыла. Уллу тёшлеге мюшкериге, артишге  барсала уа, таш тёнгеретип ойнагъандыла. 

1943 жылда 23 июльда Курскну къоруулау операция бошалып, совет аскерле бу жанында алгъа барыуну къурайдыла. Эки айны ичинде тохтаусуз баргъан къанлы сермешледен сора Курск къазауат хорлам бла бошалады. 

РФ-ни ФСБ-сыны КъМР-де Чекчи управлениясыны мекямларындан биринде быллай жазыуу бла мермер таш тагъылыпды: «Уллу Ата журт урушну жылларында мекямда Урюпинск жаяу аскер училищени штабы орналгъанды».

Кёп заманны ичинде къарангы бауда асыралып тургъан къаратор ажир, бурун тешиклеринден къыстау тылпыу чыгъара, кесин тыйдырмай барады. Бираздан Шаулух гудучуланы жетеди.

Сталинград сермеш, совет-герман фронтда халны тамыры бла тюрлендирип, бизни аскерчилеге алгъа барып башларгъа онг бергенди. Бу сермешни биринчи бёлюмю 1942 жылда 17 июльда башланнганды. Шахар душмандан 1943 жылда 2 февральда эркин этилгенди.