Чичхантут

(немисли жомакъ)

Бизни ата-бабаларыбызны ата-бабаларыны жаш заманларында, ол а къачан болгъанын билгенле энди жокъдула, Шильда деген шахарда жашагъанла киштикни ахыры да кёрмегендиле. Киштик болмагъан жерде уа чичханла жайылмай къаламыдыла? Бу шахарны да бийлеген эдиле ол ачбыдыр жюйрюк жаныуарчыкъла. Къарап тургъанынглай окъуна, гумуладан, аш юйледен мирзеуню, кёгетлени, табылыннган ашарыкъланы ташып болгъандыла.

Шахарчыла ол хыличилени уу бла къыргъандыла, къапхан бла да тутхандыла, башха къурутур амалла этип да кюрешгендиле, алай  аладан хайыр чыкъмагъанды, чичханла кёпден-кёп болуп баргъандыла.

Ол кезиуде шахаргъа юйю-жери болмай, элден элге, шахардан шахаргъа айлана туруучу бир жарлы киши келгенди. Жангыз киштигинден сора бир заты да жокъ эди аны. Киштикни да жолда  тапхан эди.

Ач болур эди, ол айланчук киши ашханагъа къайтады. Анда уа чичханла, кишиден да къоркъмай, столлагъа, шинтиклеге минип, ары-бери жортуп айланадыла. Киши киштигин жибереди алагъа. Къарап-къарагъынчы киштик дуния бла бир чичханны тутуп, бууады. Аны кёргенлей, ашхананы иеси шахарны тёресине ол тамашалыкъны билдирирге ашыгъып кетеди. Аны хапарын эшитгенден сора, шахарны тёреси, биргесине къуллукъ этгенлени да нёгер этип, ашханагъа келеди да:

-Бу чичхан тутуучу жаныуарны бизге сат, къаллай бир айтсанг, аллай бир берирбиз, - деп тилегенди.

-Бу бек багъалы жаныуарды, алай чичханла сизни шахарыгъызны тынчлыгъын алып тургъанларын ёз кёзюм бла кёргеним себепли, жюз гульден берсегиз, сизге къоюп кетеме чичхантутну, - дегенди айланчук киши.

Шахарны тёреси, бирсиле да ыразы болгъандыла анга. Нек десенг, жарлы киши андан эсе уллу багъа айтырыкъ сунуп тургъандыла. Ол а асыры кёп айтса, жартысын къайтар дерле, деп къоркъгъандан, киштигин шахарны мирзеую сакъланнган кюфледе (чичханла кёп жыйылгъан жерде) къойгъанды да, шахардан кетерге ашыкъгъанды.

Ызымдан къуумагъа эдиле деп, артына-артына къарай барады жарлы киши. Шахарчыла уа, чичхантутну учуз сатып алгъанларына къууанып, ол не зат ашагъанын сорургъа унутуп къойгъандыла. Эслерине тюшгенлей, терк жет да, бу жаныуар не ашагъанын билип къайт деп, жарлы кишини ызындан адам жибергендиле.

Аны жортуп келгенин кёргенлей, киши къача тебирегенди да, къуууп келгеннге жетдирмегенди кесин. Ол а, амалсыздан:

-Чичхантут не зат ашайды?! - деп, къычырып соргъанды.

-Не тапса да! - деп жууаплагъанды къачып баргъан.

«Малланы, адамланы да» дегенча эшитилгенди да, къуууп келген киши бек къоркъгъанды. Сора шахарны тёресине келип, эшитгенин анга айтханды. «Чичхантут чичханланы къырып бошагъандан сора, малланы ашап тебирерикди, аланы тауусхандан сора уа, кесибизни къыйналып ишлеп тапхан ахчабызгъа алгъан эсек да, ахырында бизге буруллукъду»,-деп къошханды.

Андан сора шахарчыла чичхантутдан къалай къутулургъа боллугъуну къайгъысына киргендиле. Ахырында аны ёлтюрюрге керекди, деген оюмгъа келгендиле. Алай ол къоркъуулу жаныуаргъа жууукъ барыргъа базыннган табылмагъанды.

Дагъыда  жыйылгъандыла да шахарчыла, хапарлаша,даулаша кетип, чичхантут тургъан кюфге от салыргъа оноулашхандыла. Къышха сакълагъан мирзеуюбюз да кюерикди аны бла бирге, алай чичхантутну ауузуна тюшгенден эсе, ачлай къалгъан игиди, деп ойлагъандыла ала. Сора чичхантут бугъуп тургъан кюфню казна ахчагъа сатып алыргъа эмда ол огъурсуз жаныуар бла бирге кюйдюрюрге, деген бегим чыгъаргъандыла.

Айтылгъаныча да этгендиле. Жалын ийисни сезгенлей, киштик мекямны башына чыгъып, аягъын ырахат жалап тебирегенди. Аны аягъын ёрге кётюрюп жалагъанын кёргенлей, аха, бу бизни барыбызны да ашаргъа дерт этеди деп, шахарчыла алай сундула. Аладан бири,чамланып, узун саплы, жютюбурун саба бла узалып, киштикни ёлтюрюрге умут этеди. Алай ол аны сабы бла учхалап жерге тюшеди да, къачып кетеди.

Шахарчыла киштик бла кюреше тургъанда, от жууукъдагъы юйге кёчеди. Ол жаннганлай, дагъыда башхасына ётеди, жел ургъандан сора уа, мычымай битеу шахарны от алады. Шахарчылагъа, къатынларын, сабийлерин да алып, отдан агъачха къачаргъа тюшгенди.

  Аны бла Шильда шахар саулай да кюйюп, урходук болгъанды. Ол санда тёре олтургъан мекям да.  Андан арысында шахарчыла, чичхантутну дертинден къоркъуп, эски журтларына къайтмагъандыла деп,хапар алайды.

Текуланы Жамал кёчюргенди.
Поделиться: