Къадары - адамлыкъны, жигерликни, тюз ниетлиликни да юлгюсю

Габоланы Аслангерийни жашы Аслан 1920 жыл Тёбен Чегемде туугъанды. Малкъар халкъны кёчюргенлеринде,  Прохладнаны тёгерегинде Бажыган, Хурей дегенча тийрелени къатларында нёгерлери бла сабан сюрюп, мирзеу

ёсдюргенди.  Алагъа да анда-мында къалгъанланы къошуп, эки ыйыкъдан ашырадыла халкъны ызындан. Была Павлодаргъа тюшедиле. Юйдегилери къайда болгъанларындан а хапарлары жокъ.

Аслан  алаша, назик болгъанлыкъгъа, Аллах къарыуну, кючню ёлчелемей берген жаш эди, тутушууда сыртын жерге салгъан чыкъмагъанды. Аны юсюне да женгил къымылдагъан, жигит, ётгюр, болумлу адам, къайда да
ал сатырда атлагъанды.

Павлодарда Аслан бек алгъа адамларын излеп тебирейди. Кёп жерлеге
айланып, тапмай, ызына къайтып, шахардан узакъ болмай орналгъан Акъ-Суу элчикде кече атлагъа къараучу болуп ишге жарашады. Алай излеуюн а тохтатмайды. Алай эте тюшеди Иртыш шахарны базарына. Анда уа тауча сёлешген юч тиширыугъа тюбеп къалады. Ала  Степняк элни къыйырында Габоладан юйюр болгъанын да билдиредиле. Аслан, комендантдан эркинлик алып, поездге минип барады.

Степнякдан 35 километр узакълыкъда темир жол станцияда тюшеди. Уллу жолгьа чыгъып, жюк ташыучу уллу машинаны тохтатады. Шо­фёру Къудайланы Ибрагимни жашы Жагъафар болуп чыгъады. Кеси да муну адамларын таныгъан жаш. Ол  Асланны атасы, эгечлери Шарифа бла Зурият элни къыйырында жашагъанларын билдиреди. Элтип, аланы юйчюкню къатында тюшюреди. Барысы да бек къууанадыла. Алай а быланы къыйналып жашагъанларын кёрюп,  къалай болушлукъ этерге боллугъуну сагъышын эте, кечени кёз къысмай ашырады.

Эрттен бла комендантха барады. Ол а татарлы жаш эди. Кёчгюнчюлеге жетген зарауатлыкъгъа бек къыйналып тургъанын, мадаргъа кёре къатылыкъ этмезге кюрешгенин ачыкъ айтады. «Мен алгъын тургъан жеринги  комендантына сёлешип, къагъытларынгы бери иерча этейим», - дейди. Ан- дан кёл табып чыкъгъаны бла, юйге да къайтмай, магъадан къазгъанланы кереклерин мажаргъан заводха ат арба бла суу ташыучу болуп жарашады. Талай кюнню ичинде кючден жюрюген арбаны жарашдырады, бояйды, ат ке- реклени жангыртады.

Эки эгечин да алайда ишге жарашдырады. Алгъан айлыкълары хар неге да жетип, къысха заманны ичинде юйдеги аякъ тирейди. Степнякны тёгереги -  дангыл тюз. Къыш къар аслам жаууп, адамла юйлерини эшиклерин ачалмай къалгъан кезиулери да бола эдиле. Аслан, танг атмай туруп, кеслеринде къарны тазалап, аны кюрерча адамлары болмагъанланы да эшикле­рин ачарча этип, ишине алай баргъанды.

Къыйынлыкъ сынагъанлыкъгъа, адамларыбыз жырлагъанларын, тепсегенлерин, кюч сынагъанларын да къоймагъандыла. Степнякда да алай болгъанды. Бир жол тышындан келген бир саубитген жаш, арагъа чыгъып,  тутушургъа чакъырып тебирейди. Кишн чыкъмайды. Кетерге тебирегенлей, Аслан аллына атлайды. Ол, хыликке этгенча ышара, муну тёге-регине айланады.Кюлюп, къолун аны инбашына салады. Алай этгенлей, Аслан аны къолун бир жанына тюртюп, белинден тутуп, кётюрюп, жерге салады.

Жыйылгъанла къууанып, къарс уруп, тогъуз-он адам  къол аязларына алып, ёрге-ёрге атадыла. Гёжефге ол бек ачыу тийип, муну арлакъ чыгъарып: «Жигит эсенг, элни къыйырында биринчи тёбени къатына кел», -деди. Аслан, ючеуленни алайгъа чакъырып: «Ма быланы къатларында артда тарыкъмазгъа сёз бер», - деди. Ол да сёз береди. Айтылгъан заманда тюбешедиле. Тюй-юшюп тебирейдиле да, Аслан, тап тюшюп, сакъал тюбюне жумдурукъну жетдиреди. Гёжеф сыртындан аууп, ойсурап къалады. Асланны уа алгъын ишинде махталып тургъанына энди жигитлигини хапары да къошулуп, аты, сыйы кенгнге жайылады. Хар кимден кьоркъуп, таргъа тыйылып тургъан адамла энди ол жакъларыгъына ышанадыла, анга оноу соруучу да боладыла.

Заводха токарь керек болгъанында, Асланны Макинкада аскер предприятиягъа ашырадыла. Мал къыйырда айланнгандан башха бир тюрлю бир усталыгъы болмагъан жашха аллай сый бергенлери да сейирсинирча эди. Бек къадалып окъуйду, юйренеди. Женгил да тюшеди ишни эбине. Заводну таматалары бизде къал, дейдиле. Алагъа юйюнде адамлары жарсырыкъларын, бери ийгенледен да уяллыгъын айтып, ызына уста болуп къайтады.

Талай жылдан сора миллетни сыйы кётюрюле башлайды. Аны къой, Къудайланы Жагъафарны автоко­лоннада комсомол орга­низациягъа  таматагъа да сайлайдыла. Аслан бла ол  шуёхла боладыла. Комсомол башчыны тюрлю-тюрлю жыйылыулагъа чакъырмай болмай эдиле.  Бир жол Жагъафар къууанырча хапар айтды.

- Уллу жыйылыуда магъаданчыланы таматалары оруслуланы, къа- захлыланы махтап, кёчгюнчюледен жигер уруннган адамланы атларын сагъынмай къояды. Андан сора партияны секретары сёлешеди да: «Кёчгюнчюлени юслеринден сагъынмай къойгъанынгы аман этдинг, - дейди ол. - Мен билип, ала ишлеп тебирегинчи комбинат бир айны да планын толтурмагъанды. Барындан да айырыб а Габоланы Асланны айтыргъа керек эдинг. Планын 150 процентге толтуруп тургъанын мен бек уста билеме. Социалист Урунууну Жигити деген ат берилсе да, жангылыч боллукъ тюйюлдю. Малкъар тиширыула уа? Алача къажыкъмай уруннганла бек аздыла коллективибизде...».

Билемисе, Аслан, башым кёкге жетгенча болуп чыкъдым ол жыйылыудан, - деп бошады Жагъафар хапарын.

Аслан бусагъатда Тёбен Чегемде жашап турады. Жыл саны 100-ден атлагъан эсе да,  тириди. Журтубузгъа къайтхандан сора, колхозда токарь болуп кёп жылланы ишлегенди. Кёчгюнчюлюкде Макытланы Нюрхан бла жашауун бир этген эди. Ол ауушханлы иги кесек заман озду, Аллах жаннетли этсин. Аслан бла Нюрхан юч жаш бла беш къыз ёсдюргендиле. Барыны да баш эмда орта билимлери барды, Къабарты-Малкъарны талай шахарында бла  элинде жашайдыла.

КЪУДАЙЛАНЫ Магомет.
Поделиться: