Аманат (Болгъан иш)

Уллу Ата  журт уруш башланнганда, Айдабекланы  Айшат   къагъанакъчыкъ эди. Къайдан  ангыларыкъ эди ол атасы Керим  къазауатха кирип, андан къайтмазлыгъын. Анасы Азиза  уа… Ариулугъу бла  элде анга жетген жокъ эди.  Айшатчыкъны тапхандан сора да, сыфаты тюрленмеген эди.  Узун къара эшмелерине кёпле сукъланнгандыла.   Керим  бла уа  бир бирлерин жашаудача угъай, жомакъдача сюйгендиле. Бир бирлерине къарап тоялмай эдиле. Бир бирни кёрмей жашагъан сагъатлары окъуна алагъа жыл кибик кёрюнюп тургъанды. Аланы ол жашаулары кёпге бармады…

Уруш башланнганда, Керим, повестка келлигин да сакъламай, военкоматха барып, фронтха жиберирлерин  тилеген эди. Ол кетген кюн  Азиза,  кесин тыялмай,  кёпге дери жилягъанлай турду. Баям, аны жюреги сезе болур эди ол аланы ахыр тюбешиулери, ахыр саламлашыулары болгъанын.  Тюгель жыл да озгъунчу, Азизаны  юйюне ючгюл къагъыт келди. Андан сора анга  тийген ауруудан  тюзелялмай,  амандан-аман бола тебиреди.  Бир кюн а эгечи  Фазиканы  чакъыртып, анга осуятын айтды:

- Санга аманатды къызыбыз, аны къадары сени къолунгдады. Эки эшмеми  да кесип,   алма терекни тюбюнде бастыр, аны юсюнден кишиге билдирме,-деди.

Андан сора, он кюн да турмай, Азиза ауушду.   Аны асырау  жумушлары  битгенден сора  жууукълары Айшатчыкъны  алып кетдиле.

Тюгел жыл да тургъунчу,  къызчыкъны атасыны къарындашы алыргъа мурат этди. Сютлюк-къоллукъ болуп, аны башха элге алып кетди. Артда уа, аш-суу да къыт болгъанда, къызчыкъны ата къарындашы ёксюз сабийле тургъан юйге элтип берди.  Биринчи классха да Айшат анда баргъан эди.  Алай  ючюнчю классда болгъанында, ата къарындашы жангыдан алып кетди. Анда уа школ къайгъы жокъ эди. Аманны-кебинден жаш   фатар табып, ишге тохтады. Айшатчыкъ юйде аш-суу эте, гитче, иничке  билекчиклерин ишге жарашдыра, жашау эте турдула. Къызчыкъны юйде жумуш этгенин кёрген адам уллу сейирге къала эди. Былай гитчечик, хар ишни да къалай тынгылы этеди, нечик ишчи къызчыкъды, дей эдиле.

Анасыны жууукълары уа аны къайдагъысын билмей, кёп айландыла. Болсада аны къайда жашагъанын алагъа киши билдирмеди, биягъы  алып кетерле деп къоркъа эдиле. Айшатчыкъ а анасына бла атасына  ушаш керти да ариу къызчыкъ болуп ёседи.

Кюнлени биринде ата къарындашы  юйдегили болурун билдиреди.

- Энди келин келсе, санга да тынчыракъ болур, ол кеси кёп жумушла этер, сен а, бир да болмай эсе да, ингирги школгъа жюрюп башларса,- деп къууандырады.

Къызны керти да къууанчыны чеги жокъ эди.

- Энди мен школгъа барырма, бек иги окъургъа да кюреширме, Аллах айтса, - дей эди Айшат.

Болсада Айшатны къууанчы кёпге бармады.  Тойларындан сора, келин, ата къарындашы да ишге жюрюп башладыла, юйню къыйынлыгъы биягъы къызны боюнуна тюшдю. Алгъын экеуленнге аш-суу эте эди, энди уа ючеуленнге.

Жыл да озмай а жангы юйюрге сабий да къошулду. Биягъы Айшат а бешикчи болду.   Келинни жанындан а тырманланы бирини ызындан башхасы къуюладыла. Не жумуш этсе да, бюсюремегенин ачыкъ билдиреди. Къыз бу юйде артыкъ  болгъаны ачыкъланды.

- Кесибизге гыржынны аман кюн башыбызгъа келип, ишлеп, алай табабыз, сен да  юсюбюзге тюшюп къачаннга дери турлукъ болурса, - деп, кезиулю тырманны эшитгенден сора, къыз юйден кетерге таукел болду. Алай,  ингирликде уа  чайникни отдан  алама дегенлей,  къайнар суу къызны юсюне  тёгюлдю. Ол заманда да келин кёрмегенча этип къойду. Къыз жаралары бек аман бола башлагъанда уа, амалын тауусуп, къатларында жашагъан оруслу тиширыугъа барып, дарман тиледи. Оруслу къатын олсагъат къызчыкъны больницагъа элтип жатдырды.

Юч айны ичинде ата къарындашы больницагъа жаланда бир кере баргъанды. Андан сора къызчыкъ биягъы ата къарындашыны юйюне къайтды.  Келин а, аны къайтханына бюсюремеди эсе да, алгъынча терс къараялмайды. Алай ол кюнден башлап жашчыгъын Айшатха ышанмайды.   «Сен сууну кесинги юсюнге угъай, мени жашымы юсюне къуяргъа сюе эдинг да», - дей эди.  Аманны-кебинден Айшат ата къарындашыны юйюнде дагъыда бир ненча жыл жашады.  Бир жол а, къоншу оруслу жашчыкъ Айшатны жаратханын анасына билдирди.

- Не айтырса, бек иги къызды,  сен аны жаратханлыгъынга , ол башха миллетни къызыды,  бермезле жууукълары, - деди ана.

Болсада жаш къызны къачырыргъа таукел болады. Бир жол а экиси да юйден къачып кетедиле. Кимге керек эди ёксюз къыз. Аны тоюн анасы, атасы  болсала этер эдиле, башхала уа не?!. Алай бла юйюр къуралды. Жашны анасы алгъа къолундан келгенича болуша, сёз бла да юйрете, жашай келдиле. Игорь, Айшатны баш иесини аты алай эди, художникди. Этген суратларын сатып, андан тюшген файдагъа жашап турдула. Юч жылдан алагъа жашчыкъ тууду, аны ызындан къызчыкъ.

Айшатны жашауу энди жомакъдача иги жанына айланып башлады. Болсада  шахарны хауасы  жарашмай,  саулугъу осалгъа кете тебиреди. Ол заманнга уа Игорьни анасы да ёлген эди. Айшат а   анасыны эгечин излеп табады. «Жарлы эгечим, манга сени осуят этген эди,  мен аны толтуралмагъанма. Ол дунияда ол манга не айта болур. Аны къабыры эки жарылгъан болур, насыпсыз Азиза.  Мен а сени излер ючюн да къалмагъанма, алай сени Орта Азиягъа алып кетгендиле дегенлеринден сора, не амал этерик эдик. Бек термилип тургъанма,  сен бир письмо жиберирсе деп да сакълагъанма. Къаллай бир кечени жукъусуз ётдюргенме. Энди мен сени бир жары да жиберлик тюйюлме, кесими къатымда юй тюп алып берликме. Былайда орналырса, юй ишлерге да болушурбуз», - деп, Фазика Айшатны кёкюрегине къысханлай кёпге дери турду. Кёп да мычымай,  Айшат да  юйюрю бла элге кёчдюле.

Фазиканы баш иеси, башха жууукъла, тенгле да, изеу жыйып, Айшатланы юйню башын жапдыла. Игорь да элге, журтха кесин жарашдыра, аз-аздан тилге да юйренди. Бир кесекден а Айшатлагъа дагъыда къызчыкъ  тууду.  Анга  Азиза деп атадыла. Мында уа  Айшатны  саулугъу да игиге айланды.

Бусагъатда аны жашы Майкопда шахар школну директору болуп ишлейди, бир къызы уа эрге барып,  туудукъчукълары бла къууандырады. Игорь а республикалы музейледе суратларыны кёрмючлерин терк-терк къурайды. Аланы  юйлеринде ариу тиширыуну сураты  сау къабыргъаны алады.

Бу юйюрню юсюнден хапарны манга  ана эгечим айтхан эди. Ол  а аны Фазикадан биледи. Ала экиси да  антлы шуёхла эдиле.