«Ёмюрледен бери келген маданият эмда ниет тамырларыбызны гунч этерге кишиге да къоярыкъ тюйюлбюз»

Бюгюнлюкде  битеу дунияда ырахатлыкъгъа, биз багъалы кёрген адет-тёрелеге, къыралыбызны миллет къоркъуусузлугъуна  да уллу къоркъуу тюшгенин, адеп-къылыкъ сансыз этиле баргъанын кёрюп турабыз. Аны себепли  аланы сакълау эмда кючлеу  шёндю къырал политиканы ал жанына чыкъгъанды. РФ-ни Президенти «Россейни тёрели ниет - адеп-къылыкъ хазналарын сакълау эмда кючлендириу жаны бла къырал политиканы мурдор жорукъларын къабыл кёрюуню юсюнден» Указ чыгъаргъаны да аны бла байламлыды.

-Ёмюр-ёмюрледен бери къуралып келген эмда россейли къырал бек къыйын кезиуледе да сакълаялгъан маданият эмда ниет тамырларыбызны гунч этерге биз кишиге да къоярыкъ тюйюлбюз. Ол ишни уа къолгъа барыбыз да бирге алыргъа керекбиз: жамауат, власть, маданият учрежденияла, школла, университетле, чыгъармачы биригиуле, устазла бла алимле, басма органла да, -  дегенди КъМР-ни Башчысы Казбек Коков  Президентибизни Указын толтуруугъа жораланнган кенгешде.

«Бизни тёрели хазналарыбызны тёлюден-тёлюге ёте барыуларында чырмаула бир заманда да чыкъмагъандыла, къыралыбызны тарыхында аллай зат болмагъанды. Чыкъсала да, кетерилмей къалмагъандыла»,- деп къошханды Казбек Коков.

Арт жыллада тыш къыралланы талайы бизни къыралгъа къажау ниет урушну аямай бардырады. Аланы муратлары – халкъыбызгъа келишмеген, жамауатыбызны бирлигине къоркъуу салгъан ниетлени  алдырыуду. Ала уа не магъананы тутадыла – жаланда кесинге таплыкъны излеу, не сюйсе да аны этиу, патриотлукъ, юйюр, некях этиу дегенча хазналаны, урунууну унамау, битеуроссей инсанлыкъны эмда Россейни кёп миллетли халкъын къарыусузландырыу.

- Дуния тарыхны жангыдан жазаргъа кюрешиулери уа къатыдан-къаты болуп барады. Аланы жаланда бир муратлары барды – арабызгъа сууукълукъ салыргъа, келир заманыбызгъа ышанмазча этерге, ахырында уа Россейни амалсызгъа къалдырыргъа эмда жалынчакъсызлыгъын чайкъалатыргъа. Битеу ол затла бек къоркъуулудула эмда тёрели хазналарыбызны, тарых кертиликни къоруулау жаны бла мычымай мадарла этеригибизни излейдиле. Ма ол жаны бла къырал политиканы мурдор жорукълары ма анга бурулупдула,- дегенди республиканы оноучусу.

Маданиятха  ол энчи магъана береди. «Бюгюнлюкде бизге ол жаны бла тынгылы  къырал политика бир заманда да болмагъанча керекди. Маданият адамны айныуунда тийишли жерни алыргъа себеплик этерик шарт жорукъла, шарт жолла керекдиле. Китапла, кино, спектакльле, музыка ёсюп келген тёлюге жашауну билирге, аны чюйреликлерине, чырмауларына тюшюнюрге, игини  амандан айыра билирге, огъурлулукъну, шуёхлукъну, жандауурлукъну, тюзлюкню ниетлерин багъаларгъа юйретирге керекдиле»,- дегенди.

Юйретиуде бла билим бериуде да къыйматлы амалланы табаргъа керек болгъанын да  айырып айтханды КъМР-ни Башчысы. «Сабийлерибиз къаллайла болуп ёсерикдиле, абадан жашаугъа не ниетле  бла атларыкъдыла? Ма ол устазларыбызгъа кёре боллукъду. Школ сабийлени тюз ниетли, халал жюрекли болургъа, Ата журтну сюерге, анга кертичи болургъа юйретирге керекди. Аны ючюн а адабиятдан, тарыхдан, географиядан дерслени игилендирирге, школчуланы бла студентлени бирге музейлеге бла театрлагъа, халкъыбызны тарых-маданият эсгертиулерине барыу тёрени жангыртыуну хайыры боллукъду», -  деп чертгенди.

Илму эмда билим бериу учрежденияларыбыз, жарыкъландырыучу организацияларыбыз тарых кертиликни къоруулау, тарых эсибизни сакълау, тарыхны терс кёргюзтюуге къажау сюелирге керекдиле.

Аны бузукъ ниетле жаш тёлюге бютюн  терк сингнгенлери да жарсытады.  «Жаш адамларыбызны бир кесеги адеп-къылыкъ не болгъанын билмейди, бир тюрлю ниетге табынмайды, Ата журтуну тарыхындан хапары жокъду, къыралны къадары ючюн жууаплы болгъанын сезмейди. Юйретиу ишге аты-саны болсун деп къарауну тохтатмай жарамаз, патриот ниетде юйретиуню тирилтирге, жаш тёлю бла ишлеуню къыйматын кётюрюрге, битеу тийишли министерстволаны, ведомстволаны эмда жамауат биригиулени кючлерин бирикдирирге керекди»,- деп Казбек Коков сёзню алай салгъанды.

Халкъларыбызны маданият эмда ниет хазналарын къурауда динни магъанасы не заманда да уллу болгъанды. Аны себепли тёрели дин биригиуле халкъны адеп-къылыкъ жорукъларын кючлендириуге, бузукъчу дин ниетлеге къажау кюрешге ала  бютюн  тири къатышыргъа керек болгъанларын да чертгенди республиканы оноучусу.

Шёндюгю дунияда адамланы акъылларын тюрлендирген баш информация сауутладан бири басма болгъанлай къалады. «Биз басма органланы жууаплылыкъгъа, инсанлыкъ сезимлеге, адеп-къылыкъгъа юйретиуге къуллукъ этерге кёллендирирге борчлубуз, аны бла бирге ишлеуню кючлендирирге керекбиз»,- деп белгилегенди Казбек Коков. Ол битеу этиллик ишле къыралыбызны Президентини Указын толтуруу жаны бла мадарланы планында кёргюзтюлюрге кереклисин да айтханды. Правительствогъа  ол планны жарашдырыуну къолгъа алыргъа, ол ишге маданиятда, билим бериуде, юйретиуде, жаш тёлю политикада, илмуда, миллетле эмда динле аралы бёлюмде, басма органлада ишлеген специалистлени да къошаргъа буюргъанды.

Эсгертиу: Къабарты-Малкъарда жыл сайын «Къонакъбайлыкъ» проект бардырылады,  «Эльбрус» миллетле аралы лагерь ишлейди,  «Дин эмда сый-намыс» конкурс къуралады, «Къабарты-Малкъар - бизни бир юйюбюз» деген форум ётеди. Жамауат организациялагъа миллетле эмда динле аралы ырахатлыкъны сакълау жаны бла ишлерине ахча бла себеплик этиледи.

«Юнармия» жамауат-патриот биригиу, аскер-патриот юйретиуню «Авангард» арасы ишлейдиле.  43 школ музей эмда аскер махтаулукъну 60 мюйюшю къуралыпдыла. Быйыл олимпиадалада хорлагъан 67 адам, ол санда уллу юйюрледен сабийле да, Россейни уллу суратлау, маданият-тарых музейлерин жокълагъандыла. «Хар сабийни да жетишими» деген федерал проектге кёре школлада 159 спорт клуб ишлейди. Алагъа 17 266 сабий, ол санда къыяулула да, жюрюйдюле.

Андан сора да, 80 школ театр ачылгъанды. Келир жыл сентябрьден башлап  134 билим бериу организациягъа директорну юйретиу эмда сабий биригиуле бла байламлыкъла жюрютюу жаны бла кенгешчиси деген къуллукъ кийирилликди. Республикада жаш тёлю политиканы айнытыуну къырал программасы жарашдырылгъанды. Ары Президентни Указында жаш тёлюню адеп-къылыкъгъа юйретиу жаны бла буйрукълары киргендиле.

Текуланы Хауа.