Кесине махтау, энчи онгла да излемеген акъыллы оноучу, адепли адам

Къабарты-Малкъарны айныууна къыйын салгъанла

Асланби Нахович Ахоховну жашау эмда урунуу жолуну шартларына къарасанг, къадарына, адамлыгъына да  сейир этесе. Ол  1912 жылда Экинчи  Чегемде туугъанды, атасындан эртте ёксюз къалгъанды – 1919 жылда аны акъ аскерчиле ёлтюрген эдиле. Анасы, юч сабийни кечиндиралмай, Асланбини Нальчикде интернатха береди. Анда ол 1928 жылгъа дери тургъанды. Андан сора уа Ленинчи окъуу шахарчыкъда окъугъанды.

Урунуу жолун а ол Аргуданда клепочный заводда башлагъанды. Андан аны Къабарты-Малкъар автоном областьны финанс-банк ишчилерини союзуну обкомуну таматасына саладыла.  Асланби Нахович ишден арый-тала билмегенди, уста къураучу болгъанды, тёгерегиндегилени алгъа талпындыра билгенди. Ма ол ышанларын багъалы кёрюп, къуллукъда кётюрюп баргъандыла аны таматала.

1932 жылда ноябрьде аны комсомолну область исполкомуну жууаплы инструкторуна саладыла, экинчи жыл мартда уа комсомолну Нагорный райкомуну секретарыны къуллугъун ышанадыла. 1936 жылда  ВЛКСМ-ни обкомуну жууаплы инструктору болады, ызы бла комсомолну Бахсан райкомуну секретарына салынады.

Комсомол ишде чыныкъгъан жашха бютюн жууаплы къуллукъланы ышанып башлайдыла. 1937 жылны август айындан 1940 жылны февраль айына дери ол Бахсан, ызы бла уа Нагорный райпотребсоюзну председатели болуп урунады, андан сора  Зольск райпланны таматасына айырылады. 1941 жылда майда аны область партия курслагъа жибередиле. Алай аланы бошаялмай къалады – Уллу Ата журт уруш башланып.

Кесини аскер жолун Ахохов 115-чи атлы дивизияда партия къурау иш жаны бла тамата инструктор болуп башлагъанды. Жаралы болуп, Азербайджанда госпитальгъа тюшгенди. Андан чыкъгъандан сора аны 10-чу гвардиялы мараучу гарнизонну, артда уа корпусну да политика бёлюмюню инструктору этип жибергендиле. 1943 жылда 900-чу энчи батальонну комбатыны политика жаны бла орунбасары болгъанды. 1945 жылны март айындан башлап 1946 жылгъа дери 309-чу гвардиялы мараучу полкну замполити болуп къуллукъ этгенди.

Урушда этген кишилиги ючюн Къызыл Жулдузну, Ата журт урушну экинчи эмда биринчи даражалы орденлери, кёп майдалла бла да саугъаланнганды.

Уруш бошалып аскерден къайтхандан сора аны Совет райисполкомну председателине, ызы бла партияны Элбрус райкомуну биринчи секретарына салгъандыла.

1949-1952 жыллада ол КПСС-ни Ара комитетинде Бийик партия школда окъугъанды. Ара шахардан къайтханлай, аны КПСС-ни Къабарты обкомуну экинчи секретарына саладыла. 1957 жылдан башлаб 1969 жылгъа дери ол КъМАССР-ни Министрлерини Советини Председатели болуп ишлегенди. Ол заманда Къабарты-Малкъар уллу жетишимлеге жетгенин аны эсгергенле барысы да айтадыла. Ма ол бу къуллукъда ишлеп башлагъан кезиуге  тюшген эди малкъар халкъны кёчгюнчюлюкден къайтып келгени.

Туугъан жерлерине къайтхан адамлагъа мюлклерин къураргъа, иш бла жалчытыргъа, юйле бла болушургъа, дагъыда аны оноуу керек болгъан кёп тюрлю жумушланы тындырыргъа керек эди. Ол хар таулу элге баргъанды, адамла бла сёлешгенди, аланы жарсыуларын, къууумларын билгенди, къолундан келген болушлукъну аямагъанды.

Аны къуллугъу бла байламлы башха ишлери да кёп эдиле. Андан сора да ол СССР-ни Баш Советини тёрт чакъырылыууну да депутатына, КъМАССР-ни Баш Советини беш чакъырылыууну депутатына да айырылгъанды. Алай ол жамауат бла тюбеширге, адамлагъа тынгыларгъа, бек башы уа – аланы тилеклерин толтурургъа заман тапханды.

Асланби Наховични  таныгъанла, биргесине ишлегенле, жашагъанла да аны адамлыгъы уллу болгъанын, миллет намысха къатылыгъын, партия ниетлеге кертичилигин энчи чертедиле.  Тамата къызы Лариса былай эсгереди: «Бир жол корреспондентледен бири: «Атагъыз сизге не байлыкъ къойгъанды?» - деп сорады.  Мен а: «Саулай республиканы»,- дейме.  Ол бизни, кесини сабийлерин,  биргесине терк-терк алыучу эди. Аны бла Къабарты-Малкъарда жетмеген жерибиз къалмагъанды. Ол бизге жангы ишленнген фабрикаланы, заводланы, санаторийлени, учрежденияланы кёргюзтгенди.

Нальчик биле-биле кенгере, айбат бет ала эди. 1952 жылгъа дери уа, атамы КПСС-ни обкомуну экинчи секретарыны къуллугъуна салгъынчы, биз Чегемде жашагъанбыз. Нальчикге кёчгенибизде, ол артыкъ ушагъыулу кёрюнмей эди, элден башхалыгъы жокъ эди. Уруш халеклик салгъан юйле кёп эдиле.

Шахар атамы кезиуюнде жангырып башлагъанды.  Эсимдеди ол бизни курорт объектлени къурулушларына элтгени. Ма алада атам кече-кюн да тургъанды. Алай юйюрюне да заман тапханды. Бизге урушуп бир да билмейме, ауазын окъуна кётюрмегенди, алай аны сёзю бизге закон болгъанды. Бир жол мени джинсы кёнчек бла кёреди да: «Партия къуллукъчуну къызы башхаланы сабийлеринден энчи болмазгъа керекди»,- деп, экинчи киерге къоймагъанды.

Мен Москвада окъургъа сюйгеними айтханымда уа: «Сабийлерин аллай даражалы вузлагъа жиберирге къолларындан келмегенлени бетлерине уа мен къалай къарарыкъма?»- деген эди да, манга бизни университетге кирирге тюшдю».

КъМАССР-ни Министрлерини Советини алгъыннгы  председатели Муса Докшоков а кесини эсгериулеринде Асланби Ахоховну юсюнден былай жазгъанды: «1961 жылда кюз артында болгъан бир ишни артыкъда жюрек жылыулукъ бла эсгереме. КПСС-ни 22-чи съезди башланыргъа мирзеу, башха эл мюлк битимле ёсдюрюу эмда аланы хазырлау жаны бла планланы барысын да толтурургъа деп, аллай борч салыннганды.

Заман аз эди, алай ол борчну толтуруу аман бармай эди, жаланда биз, зольскечиле, бир кесек артха къалганбыз. Ол жыл нартюх бек иги битген эди, алай кюнню халы осал болуп, ол кеч жетгенди. Тирликни жыяр заманнга уа сакъ жауунла башланнгандыла. Ма ол болумлада районну оноуун Министрлени Советини председателине бередиле. Алай бла Асланби Нахович бла сау ыйыкъны ичинде дайым тюбеширге, сёлеширге тюшгенди.

Ол районнга танг аласында келип, къарангыда, бир-бирледе уа кече белинде окъуна кетгенди. Аны болушлугъу, тюз оноу этгени битеу кючню жыйышдырыргъа, тирлик жыйыуну бла аны хазырлауну терклендирирге болушханды.

Адамла кече-кюн демей ишлегендиле, асламысында жауун къыстау жауа тургъан кезиуледе. Жолла асыры балчыкъдан, нартюхден толу машиналаны тракторла бла тартып чыгъарыргъа тюшгенди. Аллай кюнледен биринде биз Асланби Нахович бла  Сармакованы къатында онла бла машинала бир бири ызларындан тизилип, беш трактор а кезиу-кезиу аланы алайдан эки-юч километр узакълыкъда болгъан уллу асфальт жолгъа тартып чыгъаргъанларына къарап тургъанбыз. Уллу Ата журт урушну юсюнден киноладан алыннганча, ол ишге барыбыз да тынгылап къарай эдик. Шошлукъну Асланби Нахович бузду. «Муса, билемисе, мен санга сукъланнган этеме. Кёресе да, районда ишлеген къалай игиди!»- деди ол.

Аны ол сёзлерине ол заманда бек сейир этген эдим. Бу кёрген затларыбызны не игилиги барды, жюрек къыйналырча окъунады, деп келгенди кёлюме. Алай аланы магъаналарына мен артда, республиканы башчыларыны къауумунда ишлеп башлагъанымда тюшюннгенме.

Мен Асланби Ахоховну къуру иш юсюнде угъай, солугъан, даражалы къонакъла бла тюбешген кезиулеринде да кёргенме. Ол  къырал башчыланы бир къаууму, дипломатла эмда аскерчи къуллукъчула, бош адамла бла да ушакъ этерге сёзню женгил таба билгени бла сейир этдире эди. Кесини уа билими бла махтаннган адети жокъ эди, адеплилиги, сабырлыгъы бла да айырмалы болгъанды.

Кертиди, анга, ол кезиуню къуллукъчуларынача, система чек салгъанды. Алай Асланби Нахович башындан этилген оноуну хылыф толтургъанладан тюйюл эди, иги сагъыш этгенди, тюз болгъанына ишексиз болса уа, оюмун, ниетин да къоруулай билгенди».