Сен а ненча тюрлюсюн билесе ашыкъ оюнну?

Алчи оюн

Оюнну хали: ненча сабий болсада (ашыкълары болгъанла), тизгин турадыла да, бирен-бирен атадыла. Бу оюнда ашыкъны жанларыны атлары: бий, къыт, алчи, чык, тау, фок.

Кимни ашыгъы бий не къыт турса да, ол а бек къыйынды, ол уруп биреуню ашыгъын бир жанындан бирси жанына айландырыргъа керекди. Айландыралса – ашыкъ аныкъыды. Аны ызындан башхасы, ашыгъы бийигирек даражада тургъан, бирини ашыгъын уруп, башын тюбюне айландырыргъа керекди. Барысы да урушуп бошагъандан сора, оюн жангыдан башланады. Ашыкълары кёп болгъан экеулен кезиу-кезиу ойнайдыла.

Сакъа оюн

Арбазда, кенг майданда, адам кёп жыйылгъан жерледе ойнайдыла.

Оюнну хали: ашыкълары болгъанла бир жанына туруп, чёп атадыла. Анга кёре атышыргъа хазырланадыла. Андан сора атышырыкъ жерден юч атламда, бир биринден кенгирекде, юч тенг ызлыкъ тартадыла. Ызлыкъланы орталары къарыш бла жарым, эки къарыш чакълы болады. Ортадагъы ызлыкъгъа хар ойнагъан бирер ашыкъ салады, ашыкъланы орталары ючюшер эл тенглиди. Атышырдан алгъа ойнарыкъла эки къауумгъа юлешинедиле: кече, кюн да башха тюрлю атла: алма, кертме, акъ бла къара, акъла, къарала д.а.к. Ашыкъладан ючюшер атлам узакъда тохтайдыла эки къауум да. Сора ызы бла чёп атадыла эм анга кёре оюнну башлайдыла. Кечеги къауумну келечилери орта ызлыкъдан ашыкъланы аргъы ызлыкъгъа ётдюралсала – ашыкъла аланыкъыла болуп къаладыла. Кюндюзгю къауумну оюнчулары да кеслеринден узакъдагъы ызлыкъдан ашыкъны уруп, ары жанына ётдюрюрге кюрешедиле. Алай кезиу-кезиу ата кетип, къайсы къауумдан ким кёп ашыкъ къыталса да, ол хорлайды. Къытхан ашыкъны къайтарып бермейди.

Гюрен оюнну экинчи тюрлюсю

Бу оюнну тар жерде ойнаргъа къыйынды.  Алай гюрен оюнну бу тюрлюсюн хар къайда, къалайда да бардырыргъа боллукъду.

Оюнну баргъан хали: бир атламдан тарыракъ эни болгъан къулф (тёгерек) ызлап, аны ортасында кёнделен ызлыкъ тартыргъа керекди. Тёгерекни орта ызлыгъына ашыкъланы тизедиле, къарама къаршы (противоположные) эки жанында уа (къулфну ичинде) эки уручукъ къазгъандан сора башланады оюн.

Алай бла ойнагъанла эки къауумгъа юлешинедиле. Сора тёгерекден юч-тёрт атлам кенгирекде, ашыкъла болгъан жерни эки жанында тохтап, кезиу-кезиу, хар ким кесини сакъасы бла атып, ашыкъланы къулфдан тышына чартлатыргъа кюрешеди. Чыгъаралса – ашыкъны алады, чыгъаралмаса уа кезиу башхагъа кёчеди. Бери жанындан атхан ашыкъны къулфдан тышына чыгъаралмай, кесини сакъасын аргъы уручукъгъа къулфдан тышына чыгъаралмай, кесини сакъасын аргъы уручукъгъа тюшюрюп къойса – ашыкъдан къурулай къалады. Аргъы жанындан атып, берги жанындагъы уручукъгъа тюшюрюлген сакъаны иеси да къурулай къалады. Уручукъгъа тюшген сакъа, аны ызындан ким атарыкъ эсе да, аныкъы боллукъду.

Хар ким кезиуюн сакълап, бир бирине чырмау этмей, тап атышыр ючюн, эген (судья) къарап турады. Эгенни айтханын бузаргъа, аны бла даулашыргъа жарамайды.

 Тийиришиу    

Ашыкъ бу тюрлюсю энчи жер излемейди. Аны отоуда, солугъан жерде, ныгъышда, жуууннган жерде да бардырыргъа болады. Оюн тюз атыугъа, ёнчелеп атаргъа, тап хыйсапларгъа юйретеди. Аны экеу-ючеу эм андан аслам адам ётдюрюрге боллукъдула. Алай хар бирини да ашыкълары болургъа керекди.

Тийиришиуде анга къатышхан кёкюреги тенгли бийикликден ашыкъны кеси аллына жиберип къоюп, жердегине тийдирирге керекди. Тийдирсенг – ашыкъ сеники, тийдирмесенг а ашыгъынгы жерге салып, кезиую жетгеннге аны урургъа къояса. Оюн тийдиргинчи, къытылгъынчы ойнайдыла. Къытдыргъан сора ёпкелеу, даулашыу, терс къарау болмайды.

Ашыкъла оюнну бу тюрлюсюню башхаладан энчилиги барды. Аны ойнаргъа сюйгенлени, ашыкълары болмагъанлыкъла, тап ташчыкъланы хайырланып ойнар онглары барды.