Эл мюлкледе не жаны бла да иш кёпдю

Буздан къоруулауну къошакъ мадарлары

Эл мюлк жерлени буздан сакълау аграрчылагъа эм магъаналы шартладан бириди. Ол себепден быйыл Къабарты-Малкъарны Башчысы Казбек Коковну себеплиги бла республикада буз уруудан къоруулагъан энтта да эки жер ачылгъанды.

Эсге сала айтсакъ, бизни регион буз уллу хата салыргъа боллукъ тийреледен бирине саналады. Бютюнда  жаз башында бла жайда аслам сакълыкъ изленеди. Буруннгу жылда  Къашхатауда бла  Баксанёнокда биришер пункт къуралгъанды. Былтыр  Кишпекде да бир пунк ишлеп башлагъанды. Кёп болмай а аллай керекле Батех бла Светловодское элледе да салыннгандыла. Аны хайырындан  бюгюнлюкде  эл мюлкге бёлюннген  481,4 минг гектарны буздан сакъларгъа онг табылгъанды.

 - Арт жыллада республикада буз булутланы чачхан 36 пункт салыннганды. Аны хайырындан  хауа болумла ючюн  терек бахчалыкълагъа бла сабанлыкълагъа, социал инфраструктурагъа эм башха жерлеге да заран жетмезча мадар этилгенди,- дейди КъМР-ни эл мюлк министри Хасан Сижажев.

Жыл сайын буздан къорууларча ишлеге республиканы бюджетинден иги кесек ахча бёлюнеди. Быйыл да анга  25 миллион сом къоратыллыкъды. 

Этден  бла сютден аслам  продукция 

Быйыл республиканы малчылыкъ бёлюмюнде ахшы кёрюмдюле эсленедиле. Шимал-Кавказстатны эсеплерине кёре озгъан кезиуге малла бла юй къанатлыланы этинден (союлмагъан ауурлукъда) 55,6 минг тонна сатылгъанды. Ол былтыр бу заман бла тенглешдиргенде, 103 процентге кёпдю.  

Сагъынылгъан кезиуде сютден 290,6 минг тонна сауулгъанды эм жумуртхаладан да 118,9 миллиону алыннганды. Ол да былтырдан  2,8 эм 2,3 процентге кёпдю.

Бюгюнлюкде регионну мюлклеринде  273 минг тууар, ол санда 137,3 минг ийнек саналады. Юй къанатлыланы саны 3,96 миллионнга жетгенин эсге алсакъ, мында да  4,6 процентге ёсюм эсленеди.  

Къоркъуусузлукъгъа бла качествогъа – аслам эс

Къабарты-Малкъарда, бир къауум башха регионладача, сынау халда хайыуанлагъа идентификация бардырыу башланнганды. Бир жылдан ол мюлклени барысында да тамамланыргъа керекди, тизмеге энчи арбазла да киредиле. 

Кёп болмай Москва бла Сибирь округладан келген къонакълагъа, хайыуанлагъа маркировка бардыргъан системаны къурагъан специалистлеге Кенжени администрациясында тюбегендиле. Анга республиканы Ветеринария управоениясыны, ветеринария медицинаны келечилери эм башхала да къатышхандыла. 

Специалистле жыйылгъанлагъа чипированияны къыйматлылыгъын билдиргенлеринде сора, коллегалары бла бирге арбазында бир къауум ийнек бла бугъа тутхан Чеченланы элли фермер мюлклерин жокълагъандыла.  Специалистледен бири Владимир Ведяпин чиплени тууарланы къулакъларында къалай бегитирге кереклисин кёргюзтюрча мастер-класс ётдюргенди.

Чипде малны юсюнден толу информация барды. Ол санда къачан туугъаны, неден ауругъаны, къаллай диагностикала этилгенлери, алгъыннгы иелери эм башха шартла да. Ала барысы да бир къырал реестрге кийириледиле. 

КъМР-ни Ветеринария управлениясыны таматасыны орунбасары Акъболатланы Зариф айтханнга кёре, маллагъа учёт эм регистрация автомат халда ишлеген «REGAGRO» система бла бардырыллыкъды. Аллай амал ишни иги да тынч этерикди. Сёз ючюн, отларгъа чыкъгъан малны къатына барып, телефонда энчи приложенияны хайырланып, аны юсюнден толу хапар билир онг барды. Ветеринарны хуржунда жюрютген гитче компьютерчик бла уа анализлени лабораториягъа жиберирге, вакцинация этилгенин билдирирге, эм башха санитар-профилактика жумушланы да тамамларгъа жарайды. Эм игиси уа анга Интернет керек болмайды. Регистрация да сагъынылгъан устройство бла 30 секундха этиледи, аны ючюн хакъ тёлерге да керекмейди

Продукциялары бла шагъырейлендирликдиле

Сентябрьни онусунда Къабарты-Малкъарны къыраллыгъыны 100-жыллыгъына жоралап Нальчикни ара солуу паркында эл промышленность эм мюлк продукцияны кёрмючю ётерикди. Анга отуздан аслам эл мюлк предприятие къатышырыкъдыла. 

Биригиулени асламысы тахта кёгетлени, жемишлени, жууаланы, консерваланы, татлы сууланы, этден, сютден, тылыдан этилген эм кондитер  продукцияларын кёргюзтюрюкдюле. Кёрмючге келгенле къарагъандан сора да, татыуларын да кёраллыкъдыла. 

Къабарты-Малкъарны къырал аграр университети бла Тау эм тау этекледе терек бахчалыкъ жаны бла илму-излем институту уа илму ишлери бла шагъырейлендирликдиле. Россельхозбанкны бёлюмю да къыйматлы программаларын ачыкъларыкъды. Аны бла бирге специалистле эсгертиуле да этерикдиле.