Фадауан тауланы чыгъышы

Бу сурат Малкъар ауузунда Фадауан тауланы аллында алыннганды. Фадауан таула Малкъаргъа  бара, тешикледен ётгенлей, Зылгы къаялагъа жетип тохтайды. Шёндю Фадауанны не болгъанын кёпле биле болмазла. Малкъарны кесинде жашагъанладан да ол дюгер сёздю дегенле да бардыла. Алай бу таулу сёздю. Бурун адамла чабырла кийген заманда цифи хансны къурутуп, чабырла тюбюне салып, алай кийип болгъандыла.

Цифи ханс мылы жерде ёседи. Аны ючюн суу аны юсюнде турмайды. Аны гебен башына атып да болгъандыла. Ол жауунну ётдюрмейди. Суу, мылы болса да, аны юсюнде турмай, учхалап кетип къалады.

Таулу чабырланы тюплери уа жарылып, тигилип болады. Аякълагъа суу кирсе, алайтын чыгъып кетерча.  Цифи хансны къурутуп, чабырлагъа салып,  бираз айланнгандан сора аны чыгъарып атхандыла. Анга айтадыла фадауан деп. 

Малкъар черегини сол жанында кюнлюм бетиндедиле таула. Черекни жагъасындан тёшле, сыртла тикден тик бола барадыла. Сора къаялагъа тирелип тохтайдыла. Ала уа тюз да балта бла жоннганча сыйдамла.

Сыртлада кырдык, агъач ёседи. Буруннгу  заманладан бери да адамла бу тийреледе мал тутхандыла. Бюгюнлюкде да алайтын ётсек, малланы  кёребиз.

Фадауан тауланы ары баш жаны уллу жайлыкъла, биченликледиле. Миллет кёчюрюлгюнчю   Зылгы элни адамлары алайда мал тутхандыла, бичен ишлегендиле. Алайгъа Жалпакъ дейдиле. Малчыла, бичен ишлегенле болсала да, элден Чирик кёлге келип, Жалпакъгъа алайтын чыгъып болгъандыла. Арбала, атла бла,  жаяу келгенле да болгъандыла. Ол а бек узакъ жолду. Урушну аллында жыллада уа Зылгыдан Жалпакъгъа Фадауан таулада чыгъыш табып, алайтын баргъандыла. Ол а къыйыныракъ болса да, жууукъ  эди.

Чыгъышны уа ким, къалай тапханды? Аны юсюнден быллай хапар жюрюйдю.

Зылгычыла бир кезиуде  эл тийрелеринде бир бойнакъ айыуну кёре тургъандыла. Аны адамгъа, малгъа хатасы жетмегенди. Бирде элге жууугъуракъ да келгенди, бирде уа малчы къошлагъа да жанлагъанды.  Бир жол а бичен ишлерге баргъанларында, айыуну Жалпакъда да кёредиле. Сора  эр кишиледен бири айтады: «Бу тар ичи бла энишге келип, Жалпакъгъа алай чыгъарыкъ тюйюлдю. Бир чыгъыш табып, аны бла ёрлеп тура болур. Келигиз, ызындан марайыкъ», - деп.

Сора аны Зылгы тийресинде кёргенлеринде, къауум эр киши, хахай этип, айыуну къууадыла. Ол  таула таба къачханында, адамла аны ызы бла барадыла. Ол заманда  айтханды къайсысы эсе да: «Зылгычыла айыуну кёре тургъанлай, ызын излейдиле», - деп.

Къалай болгъан эсе да, зылгычыла жаныуарны ызындан бара  кетедиле да, ол таула бла Жалпакъгъа ётген жерни табадыла. Ёрлей келгендиле, белине жетген жерде бир тик жерчиги болгъанды. Алайгъа басхыч этип орнатхандыла.

Андан сора зылгычыла Жалпакъгъа ол жол бла жюрюп тебирегендиле. Дырынны кезиуюнде тиширыула да барып, эр кишилеге болушуп тургъандыла. Ол чыгъышха Къая жол деп да айтадыла, ахырат басхыч да дейдиле.

Кёчгюнчюлюкден къайтхандан сора Зылгы жангыртылмай къалгъанды. Жалпакъда уа бабугентчиле ишлейдиле. Фадауан таула бла Жалпакъ жайлыкълагъа  чыгъышны биз эшитген къысха хапары алайды.

Суратда: (солдан онгнга): Хасауланы Исхакъ, Османланы Хыйса.

 

Османланы Хыйса.
Поделиться: