Аурууну хорлауну баш амалы – аны заманында ачыкълауду

Рак- къоркъуулу, къыйын аурууду. Андан ауругъан адам эринмей, эрикмей кесине бакъдырыргъа керекди. Жарсыугъа, ракдан  ауругъанланы саны дунияда ёсе барады.  Бизни къыралда, республикада да  андан къыйналгъанла  аз тюйюлдюле. Аланы багъыу бла 1947 жылда къуралгъан республикалы онкология диспансер кюрешеди.  Ал заманлада анда жаланда отуз  саусузгъа  ундурукъ бар эди, бусагъатда анда бир жолгъа  эки жюзден артыкъ саусузгъа къарайдыла. Эллиден артыкъ врачны  бюгюнлюкде специализацияланнган болушлукъ берир онглары барды.

Бюгюн  диспансерни проблемаларыны юсюнден аны баш врачыны орунбасары  Абазов Азамат  бла  ушакъ этебиз.

-Азамат Игоревич, бусагъатда Нальчикде эм саулай     республикада да онкология ауруула бла болум къалайды?

-КъМР-де  ауругъанланы юсюнден айтсакъ, былтыр  жюз мингден аслам адамгъа  300 саусуз жетгенди. Ол, Россей Федерация бла тенглешдиргенде, кёп тюйюлдю дерге боллукъду. Анда  жюз минг адамгъа 400 артыкъ адам  ракдан ауруйду. Онкология болумгъа бу затлагъа кёре багъа  бериледи: ауруп башлагъанланы, ауруулары озгъанланы, бир жылны  ичинде  ёлгенлени санына кёре.

Аурууну оздургъанланы юсюнден айтханда, битеу республикада, сёз ючюн, 100 ауругъан адамгъа  жыйырма саусуз жетеди. Россейде уа аллай бир адамгъа 25,5. Мен тенглешдирип быллай шартланы нек келтиргеними сылтауун окъуучу, баям, кеси да ангыларыкъ болур. Аланы эсге алсакъ, бизни республикада болум артыкъ осал тюйюлдю дерге боллукъду. Ауруп, бир жылдан сора ёлгенлени юсюнден айтханда, аланы саны бизни республикада  жюз адамдан 30,9 процентин, Россейде 36,2 процентин тутады. Бу ауруудан ёлгенле уа КъМР-де жюз минг адамдан 114,5 адам, Россейде 202,6 боладыла. Озгъан жылда республикада  ракдан эмда башха онкология аурууладан къыйналгъанланы, ёлгенлени  саны ёсгенди. Ол а  2020 эмда 2021 жыллада  кенг жайылгъан ковид ауруу бла да байламлы болгъанды.

Нальчикде болумгъа къарагъанда, мында аллай саусузланы саны республикада болумну саулай алып айтханда асламыракъды: 100 минг адамгъа  264  саусуз жетеди. Прохладна районда ол тарих 100 минг адамгъа – 244, Май районда -234. Саусузланы жыл санларыны юсюнден айтханда, асламында ала орталыкъ эмда абадан жыл санлары болгъанладыла. Статистикагъа къайтып къарасакъ да, ол аурууладан эр кишиле тиширыуладан эсе кёбюрек ауругъанларын кёрюрге боллукъду, Ол а эр кишилени осал къылыкълары бла байламлыды. Белгилисича, ала тютюн, ичги ичиулери, аурууларына заманында бакъдырмаулары, дегенча сылтауладыла.

-Саусузлагъа сизни диспансер къаллай болушлукъ этерге боллукъду?

-Аллай саусузланы багъыуну амалы кёп тюрлюдю. Ол хирургия, лучевой  неда радиологический, химия  терапия багъыугъа юлешинеди. Бир-бирледе адамны кесини  халына кёре, ол тюрлю багъыуланы экисин бирге хайырланыргъа да болады. Багъыу комплекс халда да бардырылады. Ала бир жолгъа хирургия эмда лучевой багъыу, аны юсюне уа химия-терапия, дагъыда гормональный препаратла бла багъыу да бирге къошулуп.

-Гормональныймы?

-Хау, ала энчи гормональный препаратладыла, аланы хайырлылыкъларын битеу дунияны врач-онкологлары эртте ачыкълагъандыла. Гормонланы эр кишилеге, тиширыулагъа да бередиле, ала уа аурууну айныуун тыядыла.

-Онкология аурууладан сакъланырча мадарла уа этилемидиле?

-Андан сакъланыуну бек баш амалы – саулукълу жашау бардырыуду. Къайсы аурууну да, ол санда муну да, бакъгъандан  эсе болдурмагъан  тынчды. Осал къылыкъланы къояргъа, заманында врачлагъа барыргъа керекди. Кёп зат адамны кесини жууаплылыгъына кёре болады. Адам саулугъуна сакъ болса,  тюрлю-тюрлю аурууладан аурумазча  этерге онгу боллукъду.

-Бюгюнлюкде онкология диспансерни къаллай онглары бардыла?

-Больницалада тюбеген бир къауум чырмаулагъа да къарамай, бизни  бёлюмде керекли багъыу-диагностика оборудование барды. Саусузланы барына да  комплекс тинтиуню бардырыргъа къолубуздан келеди. Дагъыда чертип айтырча бир ахшы шарт. Бизни диспансерге  Головко орамдагъы  сабийле тууучу  тёрт къатлы юйню бергендиле. Саусузланы керекли дарманла, аш-суу бла жалчытыу да биле-биле игиленнгенди. Стационар багъыу бизде, асламысында, хакъсызды. Башха больницаладача, бери жастыкъ, тёшек, жууургъан  тыш келтирир кереклиси жокъду, шприцле, къан къуйгъан системала, байлаула, башха керекли медикаментле бла да жалчытылыныпбыз.

Ушагъыбызны ахырында Къабарты-Малкъарда жашагъанлагъа бир тилегим барды. Ол да неди десегиз, саулугъугъузну  сакълагъыз, ауруу тереннге кетгинчи турмагъыз, врачха келигиз,  ол заманда сиз саулукълу эмда насыплы да болурсуз.

 

 
 
Ушакъны Холаланы Марзият бардыргъанды.
Поделиться: