Терк тюрленнген жашауну излемлерине келише

КъМР-ни 100-жыллыгъына

«Социалист Къабарты-Малкъарны» 1935 жылда чыкъгъан  биринчи номери хазна къалмай эл Советни ишлерине эм борчларына жораланады.

Белгилисича, 30-чу жыллада къыралда стахановну къымылдауу тууады, аны бла бирге уа социалист эришиу аягъы  юсюне къаты тохтайды. Бирси газетленича, «Социалист Къабарты-Малкъар» газетни бетлеринде да ол эришиуге уллу жер бёлюнеди, республиканы стахановчуларыны суратлары, аланы ишлерини юсюнден хапарла газетни бетлеринден таймайдыла. Аллай суратланы эм материалланы, сёз ючюн, 1937 жылда номерлеринде Огъары Малкъарны, Ташлы-Таланы, Кёнделенни, Нартанны колхозларындан окъуйса. Заметкаладан биринде Кёнделенде эки къойчу кеслери къарагъан къойланы хар жюзюнден 130 къозу алыргъа деп бир бирлерин социалист эришиуге чакъырып ишлегенлерин билесе.

Газет аны бла бирге мюлк эм культура къурулушда болгъан кемчиликлени да къаты большевик критикагъа тартады. Терсликлери болгъанладан ишни тюзетирлерин излейди.

Партия эм комсомол организацияланы, советлени ишлеринден эм жашауларындан дайым материалла басмаланадыла, алада къууанч да, жарсыу да бардыла. Огъары Малкъарда коммунистле кеслерини политика билимлерин ёсдюрюрге бары да итиннгенин черте, газет окъуу китапла жетишмегенине жарсыйды. Анга ушашлы материалла кёп тюбейдиле. Кёнделенни комсомолчуларыны жыйылыуларындан аланы алгъа барыргъа таукелликлеринден материалны окъусанг, ол замандагъы жигит жашла бла къызла кёз тууранга кёрюнедиле.

Къыралда социализм толусунлай хорлайды, газетни темалары да тюрленедиле.

СССР-ни Конституциясын сюзюуге, СССР-ни, РСФСР-ни, КъМАССР-ни конституцияларына, аланы баш Советлерине айырыулагъа жораланнган материалла партияны съездлерини, конференцияларыны, Ара Комитетни документлери, алагъа жораланнган материалла кёлюнгю кётюредиле, кесинги ол жигитлени заманында жашагъанча сунаса.

Малкъар газетде биринчи очерк КМАССР-ни Баш Советине депутатха кандидат Пази Дотдуевагъа жораланнганды. Газетде ол биринчи очеркди, аны автору да Максим Геттуевду.

Отузунчу жыллада газет къыралны айныууна эм кючлю бола баргъанына, тыш къыраллада халлагъа жоралап кёп материалла береди. Россейни юсюнден В.И. Ленинни сёзлери миллет къыйырланы революциягъа дери халларын кёзге туура этедиле.

Беломорканалдан сора Москва канал ишленнгенине социализмни уллу хорламынача багъа биче, газет ол хорлам бла Малкъарны халкъын да къууандырады, аны социалист къурулушда жангы жетишимлеге кёллендиреди. Социалист индустриализацияны вопрослары газетни бетлеринде кёпден-кёп жер ала барадыла.

Бек магъаналы вопросладан «Правда» газетни кёп ал статьялары, партияны бла правительствону оноуларыны сёзлери, партияны эм правительствону бегимлери бла да газет окъуучула ана тилде шагъырейленедиле, аладан кеслерине оюм этедиле.

1939 жылдан башлап, аскер-патриот тема да кесине тийишли жер алады. Уллу Ата журт урушну кезиуюнде Туугъан журтну къоруулау, совет халкъ эм аны махтаулу аскери этген уллу жигитликле, партияны башчылыгъы, хорлау бизники болмай къалмазлыгъы газетни материалларыны баш темасы болгъандыла. Оккупацияны кезиуюнде да жашырын жайылгъан «Совет Къабарты-Малкъар ючюн» деген газет халкъны таукелликге чакъырып, хорлау бизни боллугъуна ийнандырып тургъанды.

Къабарты-Малкъар бир кесек заманны ичинде немисли фашистлени къолларына тюшгенде окъуна, газет гитче форматда «Совет Къабарты-Малкъар ючюн» деген ат бла 9 кере чыкъгъанды. Аны 1942 жылда 15-чи декабрьден 4-чю номеринде «Гитлерчи итлеге ёлюм!» деген башы бла басмаланнган ал статьяда быллай сёзлерин окъуйбуз. «Къанлы фашистле оккупировать этген Къабарты-Малкъарны уруннган халкълары! Немецли-фашист ууучлаучуланы зорлугъундан сизни эркин этерик сагъат узакъ тюйюлдю. Бизни махтаулу жигер Къызыл Аскерибиз Ата журт урушну фронтларында башламны кесини къолуна алгъанды…», деп жазгъанды ол номерде.

Фронтладан Совинформбюрону билдириулери да басмаланыпдыла. Газетни ол номерлери халгъа жашырын жайылыып болгъандыла.

Белгилисича, газетни жашауу 1944 жылда 8  мартда кесини хатасындан болмай, сау 13 жылгъа юзюледи. 1957 жылда 5  майдан башлап, газетибиз «Коммунизмге жол» деген ат бла чыгъады. Газетни башлары тюрленнгенликге, ол кеси туугъандан бюгюннге дери да Ленин айтхан партиялыкъ ызны тутуп келеди. Ол къырал бла, халкъ бла, газет окъуучула бла бирге, ол дегенинг, аланы эслиликлерини, окъууларыны, билимлерини, жангы жашау къураргъа усталыкъларыны ёсюую бла бирге ёсюп баргъанды. Газетни материаллары партияны, халкъны махтаулу историяларыны документлериндендиле.

Быллай къууанчлы кюнде «Къарахалкъ», «Ленинчи жол», «Социалист Къабарты-Малкъар» газетде ишлеген жолдашланы, газетни ишчи-элли корреспондентлерин биз уллу намыс эм хурмет бла сагъынабыз. Бюгюн биз газетни биринчи ишчи-элли корреспондентлери Насталаны Солтанны, Третьяков Биясланны, Энейланы Хашимни, Гуртуланы Наурузну, Зокаланы Къурманбийни, Хочуланы Салихни, Отарланы Керимни, Залийханланы Жанакъайытны, Макытланы Сафарны эм кёп башхаланы атлары ыспас бла эсгериледиле. Ала басмагъа жашлай келип, жаш къызыу жюреклери бла жазгъандыла, газетни биргесине кеслери да ёсгендиле.

Газетни редколлегиясында газетни редактору болуп ишлеген жолдашла Шауланы Салих, Кумукланы Салих, Насталаны Сохта, Ашхаякъланы Элжерукъа, Цораланы Магомет, Шауаланы Миналдан, Кациланы Хабу, газетни жууаплы къуллукъчулары Нёгерланы Мухарбий, Будайланы Азрет, Теммоланы Хамит, Гуртуланы Солтанбек, Кучукланы Магомет, Малкъондуланы Хамит, Беппайланы Фатимат, Холаланы Азрет эм башхала газетни юсю бла партияны ниетлерин эм ишин пропагандалаугъа уллу къыйын салгъандыла.

Газетде ишлегенледен кёпле Уллу Ата журт урушну кезиуюнде къолларына сауут алып, душман бла сермешге къатышхандыла, Гуртуланы Солтанбек, Афашокъаланы Ибрагим, Будайланы Азрет, Беппайланы Фатимат, Мусукаланы Алий эм башхала Ата журтубуз ючюн жан бергендиле.  Малкъондуланы Хамит, Мирзойланы Алий, Кучукланы Магомет а урушха дери да газетде ишлеп, фронтда да болуп, сау-саламат къайтып, газетде ишлерин бардыргъандыла.

«Коммунизмге жол» газет совет басманы, партия басманы ахшы тёрелерин жашауда бардыра, халкъ асламла бла байламын кючлендиреди, кесини активин айнытады. Аны баш иши кесини къарындашлары «Кабардино-Балкарская правда», «Ленин гъуэгу» газетле бла бирге партияны оноуларын жашауда бардырыуда, коммунист къурулушну программасын жетишимли тамамлауда, уруннганланы коммунист ниетде юйретиуде партияны обкомуну жигер болушлукъчусу болууду. Ол борчну газетни журналистлери эм штатда болмагъан активистлери намыслы толтурадыла.

Алгъын «Коммунизмге жол» газет кадрла ёсдюрюуню ахшы гюрбежиси болгъанды. Анда ишлегенледен кёплери  жууаплы партия эм совет къуллукълада, илму учреждениялада эм башха жерледе ишлегендиле. Аланы арасында КъМАССР-ни Баш Советини Президиумуну Председатели  Геттуланы Максимни, КПСС-ни обкомуну бёлюмюню таматасы Бёзюланы Ахматны, фахмулу жазыучуларыбыз Толгъурланы Зейтунну, Тёппеланы Алимни,Мокъаланы Магометни, Токумаланы Жагъафарны, Гуртуланы Салихни, Шауаланы Хасанны эм кёп башхаланы атларын айтыргъа боллукъду.

«Заман» газет алгъын жылладан келген ахшы тёрелени андан ары бардырады. Редакцияны шёндюгю къаууму шуёх, къуралып тохташхан, иш кёллюлюгю, чыгъармачылыкъ хунери, бир бирни ангылау, хар бири да битеулю борчланы  толтурууда магъанасын, жерин да билген коллектив болгъанын белгилерчады.