Кийизлени биринчи усталары

Миллет хазнабыздан

Малкъар халкъны жашауунда малчылыкъ эм андан алыннган продукция не заманда да бек уллу магъананы тутхан эди. Башха тюрк миллетлеча, бизни ата-бабаларыбыз да къой малны жюнюн, болмагъанча, аламат хайырланнгандыла. Ол 21 ёмюрге дери да сакъланнганды.

 Кийизлени Алтайда жашагъанла, скифле, сарматла, гуннла да жарашдыргъандыла. Аны юсюнден шыякылада табылгъан бёркле, кийимле эм дагъыда башха затла шагъатлыкъ этедиле. Заман бара баргъанда, юрталаны, арбаларыны башын да кийизден къурашдыргъандыла. 

Белгили тюрколог Л. Гумилев белгилегенича, тюрк халкъладан къыргъызлыла, хакаслыла эм да къарачай-малкъарлыла жарашдыргъандыла къабыргъалагъа такъгъан кийизлени. Ариу тамгъала бла жасап, хар бирин да экинчисине ушатмай ийлегендиле.

Кийизлени жарашдырыу кюч-къарыу излеген усталыкъды. Бир кийизни жарашдырыр ючюн ыйыкъла бла заман кетеди. Жюнню къыркъып алгъандан сора, аны жуууп, къургъакъсытып, ызы бла уа титерге керек болады. Андан сора уа аны бир кесегин бояргъа тюшеди. Бу ишде бизни ынналарыбыз табийгъат берген бояуланы хайырланнгандыла. Тюрлю-тюрлю хансладан бла битимледен алгъандыла аланы.

Ызы бла уа ийлеп, кийизни жыйышдыргъандыла. Аны бла бир ненча адам бирден кюрешгендиле. Жарашдыргъандан сора, чулгъап, хар кесеги да бир бирин табарча, къойгъандыла. Битеу бу затлагъа тышындан келген алимлени сейирлери не заманда да уллу болгъанды. Сёз ючюн малкъарлыланы бла къарачайлыланы миллет искусстволарыны  юсюнден жазгъан Анна Кузнецованы кесини китабында хар нени да тап суратлап бергенди.

Алгъын  кийизлени эте билген хар элибизде да жашагъанды. Заман оза баргъан къадарда, ол тёлюню келечилери аууша барадыла. Аны бла бирге уа усталарыбыз да. Бюгюнлюкде бу жумушну ахырына жетдире билгенле бек аздыла: хар ауузда бири табылса, къууанып къалырчады. Ол себепден, миллет хазнабызны бир кесегин сакъларгъа итинмесек, тамбла къурулай къаллыкъбыз.

Бу жаны бла жумушланы эл школлада неда маданият юйледе кружокла къурап бардырса тап боллукъ эди. Аллай къармашыулукъ болмаса, хал, къайтарылмазча осалгъа кетерикди. Шёндю, насыпха, миллетде бардыла юйренирча адамла хар ауузда да. Алай, уллу кёллю болмай, ишни къолгъа алыргъа керекди. Огъары Малкъарда Црайланы Къанитад, Огъары Басханда  Джаппуланы Езетхан, Тырныауузда Мокъаланы-Текуланы Дина чынтты усталадыла.  Ала билген жашырынланы жаш адамла эс этип, юйренселе керекди.     

 

                                                        

                                                                            

 

Таппасханланы Аминат.
Поделиться: