Телевизорну хатасы бла хайыры

Шёндюгю дунияда ата-аналадан да бегирек сабийлени  юйретиуде   телевизорну магъанасы озуп кетеди. Алай,  совет жылладача, огъурлу бериуле жокъ болуп барадыла. Эриши къылыкъ- ыз кёпдю, аслам  фильмде -мурдарлыкъ. Телевизоргъа ненча жылдан  къарап башларгъа боллукъду, деп  ата-анала терк-терк соруучудула. Ма  ол эмда башха соруулагъа   Огъары Малкъарны  больницасыны баш врачы  Чаналаны Аслижан жууапла береди.

- Бусагъатда  телевизорлары болмагъан юйюрле жокъдула. Шёндюгю заманда адамла  аны  аллына от жагъаны тёгерегиндеча жыйыладыла. Къаллай бир къараргъа  боллукъду телевизоргъа, саулукъну бузмазча?

- Телевизор, хар башха жангы затча, сабийни эсин кесине терк окъуна тартады.  Аны  аллына бошлап къойсанг, сабий андагъы битеу бериулеге  да къарап турады. Кёп ата-анала айтадыла сабийлери сагъатла бла анга къарап тургъанларын.

Тинтиуле кёргюзтгенлерича, телевизордан саулукъгъа къоркъуулу излучение  келмейди. Алай ол эшиклери, терезелери жабылгъан отоуда кёп заманны ишлеп турса, хауа ионланы жюрюген халлары тюрленедиле, ол а адамны халын осал этеди. Аны себепли, телевизоргъа  къарагъан заманда терезени форточкасын ачып турургъа тийишлиди.

- Сёзсюз, телевизорну юйретиу магъанасы да барды. Алай  сабийни психикасын бузгъан  бериуле да аз тюйюлдюле. Ол жаны бла психологла къаллай чеклени белгилейдиле?

- Психологла аны юсюнден не заманда да шарт айтадыла. Сабийле телевизоргъа кёп заманны къарай эселе, бериуню магъанасын толусунлай ангыламай къаладыла, кёзлери арыйды, тауушу нерваланы къозгъайды. Ол ышанланы  гитчеге къарагъанлай окъуна билирге боллукъду: ала къылыкъсызлыкъ этедиле неда адамны айтханын эшитмейдиле.

Ата-анала ол не затха къарайды деп тинтирге, билирге борчлудула. Сабийлеге аталгъан бериулени заманы, сёз ючюн, школгъа жюрюмегенлеге 20-30 минутду, гитче класслада окъугъанлагъа  бир сагъатха дери чекленеди. Тамата класслада болгъанлагъа уа артыкъда алагъа керекли бериулени сайларгъа тийишлиди.

Бек гитчечиклеге  анга   кюн сайын къаратыргъа керек тюйюлдю: ыйыкъгъа эки-юч кюн бла чеклесе игиди.

 Сабийигиз алыкъа гитчечик эсе, аны ол мардагъа юйретгенден игиси жокъду. Ол  аны  аллында кёп олтурургъа юйреннген эсе уа,  ол къылыгъын аз-аздан, сейирлик китапланы окъуп, тюрлю-тюрлю оюнла къурап, башха хайырлы затла бла да эсин бёлюп, тышына жиберип  къойдурургъа керекди. Ауруду эсе уа,  телевизоргъа ахыры бла да къаратмагъыз.

- Телевизоргъа къаллай болумлада къараргъа керекди?

-Сабийге юч жыл толгъунчу  къаратыргъа керекмейди. Андан сора да, аппаратны тюз ишлегени бек магъаналыды. Аны бир бузулгъаны болмай,  тап ишлей эсе – кёзлени арытмайды. Экраны тапсыз жарытхан, бирде жарыкъ, бирде мутхуз бола тургъан телевизоргъа къарагъан бек къыйынды, артыкъда жыл санлары гитчелеге.

Литературада телевизорну хатасындан къоян ауруулары къозгъалгъан адамланы юсюнден жазылады. Врачла бла физиологла, аны сылтауларын тынгылы тинтгенден сора, телевизорну экраны жарыкъ бла мутхуз бола турса, саусуз сабийни угъай, бир кесек къылыкъсызыракъ  жашчыкъланы бла къызчыкъланы  да къоян аурууларын тутдурургъа боллугъун ачыкълагъандыла.

Дагъыда анга юйню ичин къарангы этип къараргъа жарамайды. Отоуда аз-маз  жарыкъ болургъа керекди. Чыракъны телевизорну арт  жанында эмда экранны аллында салыргъа жарамайды. Аны  жарыгъы экраннга тюшмезча этерге керекди.

- Уллу экраны болгъан телевизоргъа жууукъдан къарауну специалистле дурус кёремидиле?

 - Угъай, аны бла адамны арасы бир метр бла жарым болса игиди, алай асыры узакъдан къарагъан да иги тюйюлдю: узакълыгъы тёрт метр бла жарымдан, бешден кёп болмазгъа керекди.

Ойнагъан  заманда сабийлени дауурлары  уллу  болуучуду. Аны себепли кёпле  ала телевизорну даууруна   эс бурмагъан, ол алагъа хата этмеген сунадыла.  Жангыладыла:  устройствону даууру,  сабийлени къой да,  абаданлагъа окъуна хаталыды.

Ахырында айтырыгъым,  ёсе келген  жаланда аланы жыл санларына келишген бериулеге къарасала, аны бла бирге аланы саулукъларын сакълауну битеу жорукъларын толтурсала – телевизор алагъа бир тюрлю хата саллыкъ тюйюлдю. Аны сабийле эмда акъылбалыкъ болмагъанла бла ишлеген адамла, битеу сабий учрежденияланы ишчилери да эсде тутаргъа керекдиле.