Энчи лыжа батальонну парторгу атакагъа биринчи кётюрюледи

27 январьда – Ленинградны блокадасы чачдырылгъанды

Батчаланы Шахмырзаны жашы Исмайыл кесини урунуу жолун Нальчикде басма юйде наборщикден башлагъан эди. Алай аны тёлюге кёп къыйынлыкъладан, сынауладан ётерге тюшгенди. Батча улу Ата журтубузну душманладан къоруулау сермешледе жигитлигин кёргюзтгенди, мамыр кезиуде уа право низамны жалчытыугъа уллу къыйын салгъанды. Батча улу КъМАССР-ни Ич ишле министерствосунда кадрла жаны бла бёлюмге кёп жылланы башчылыкъ этгенди. Совет милицияны подполковниги кёп кере РСФСР-ни эм КъМАССР-ни ич ишле органларыны махтауларына, къырал саугъаларына тийишли кёрюлгенди.

Исмайыл не заманда да билимге, окъуугъа итиннгенди. Типографияда ишлеген кезиуюнде   ол коммунист партиягъа киреди,  бийик коммунист эл мюлк школну бошагъанды. Билимли  жаш адамны Чегем районда ВЛКСМ-ни комитетини таматасына  тийишли кёредиле. Алай бла ол жаш тёлюню арасына тюшюп, кёп магъаналы жыйылыуланы, тюбешиулени,  байрамланы башламчысы болгъанды. Ол къураучу хунери болгъанын, адамла бла бир тил терк табалгъанын кёргюзтгенди. Жаш адам болгъанына да къарамай, тенглери, таматала да хурмет этгендиле, ол жарыкълыгъы, жашаугъа сюймеклиги, ачыкълыгъы, чёрчеклиги бла тёгерегинде адамланы  кесине тартханды.

Исмайылны Къызыл аскерге  чакъыргъанларында да, бу жангы  сынаугъа  ол кёлю кётюрюлюп тюбейди. Ол атлы аскерге тюшеди, анда жортууулгъа, аскер къуллукъну энчиликлерине,  сауутдан атдырыргъа, къуллукъ этиуню кёп башха жашырынлыкъларына юйренеди.

Юйге къайтхандан сора, Батча улу Чегем райкомну комсомол организациясында, ызы бла уа Тырныауузда вольфрам-молибден комбинатда ишлегенди. 1939 жылда билимли, фахмулу коммунистни партияны Черек райкомуну секретарына тийишли кёредиле.

Болсада бу жарыкъ, къайгъысыз кюнле бошаладыла: Уллу Ата журт уруш башланнган кезиуде Исмайыл Шахмурзаевич Ленинградда ВКП (б)-ны Ара Комитетини курсларында окъууда болгъанды. Анга, башха тенглеринеча, мамыр жашаугъа муратларын уруш бошалыр кезиуге дери унутургъа тюшеди. 

Исмайылны Ленин атлы аскер-политика академиягъа политкъуллукъчуланы хазырлагъан курслагъа жибередиле. 1941 жылда тамата политрук Батча улу Волхов фронтха 2-чи Ударный Аскерге  коммендантны управлениясыны комиссары болуп барады.  Новгород шахарны тийресинде бизни аскерле душманны къуршоууна тюшедиле. Алайда ауур сермешле бардырып,   кёп нёгерлерин тас этип, къарыуларын-кючлерин аямай, андан къутуладыла, ол санда Исмайыл да…

Блокада Ленинград сынагъан къыйынлыкъны   ачыкъларгъа сёзле азлыкъ этедиле. Къыралыбызны бек ариу шахарларындан бирин фашистледен эркин этер ючюн аскерчилерибиз кеслерин аямай эдиле. Исмайыл бу шахарны къоруулау сермешлеге къатышханды,    атышыула тохтагъан кезиуде уа пропаганда-ангылатыу ишни да толтургъанды.

1944 жылда 27 январьда Ораниенбаум паркны  тийресинде энчи лыжа батальонну парторгу Батчаланы Исмайыл биринчи болуп атакагъа кётюрюледи. Аны батырлыгъыны хайырындан  аскерчиле Большое Кикерино деген элни  тийресинде немеслилени ууатадыла.  Бу сермешде Батча улу аягъына жаралы болады. Командирлери ючюн дерт жетдире, аскерчиле алайда экинчи элни да душманладан  тазалайдыла.

Бу атышыуда жигитлиги эм аскер хурени ючюн Исмайыл Къызыл Жулдузну ордени бла саугъаланады. Карельский Перешеекде бардырылгъан сермешлени кезиуюнде таулу парторг  281-чи Любань дивизияны 1062-чи мараучу полкуну батальонуну командирини политика иш жаны бла орнубасарына салыннган эди. Бу къанлы урушда да таулу жаш кесини батырлыгъын кёргюзтгенди. Аны юсюнден документледе былай жазылыпды: «Ботчаев сермешни кезиуюнде партияны ниетлерин ангылатыу иш бла кюрешгенди. Ол аскерчилени жигитликлеге кёллендиргенди. Аны башламчылыгъы бла танк десант къуралгъанды, душман аскерлени тизгинлеринде къуугъун башланады.  Алай бла бизни аскерлени бу жерни немислиледен къорууларгъа онглары болгъанды».

Былайда этген башламчылыгъы, батырлыгъы ючюн тамата лейтенант Батчаланы Исмайыл  Ата журт урушну  орденини 2-чи даражасына тийишли кёрюлгенди.

Уллу Хорламны жууукълашдыра, таулу политрук  кёп къанлы сермешлеге къатышханды. Алай Эльбинг шахар ючюн сермеш  аны эсинде бютюнда уллу ыз къойгъанды. Ол къуллукъ этген дивизия 1945 жылда январьда Седлец шахарны немислиледен эркин этеди эмда Эльбингге жууукълашады. Ол а Балтика ючюн сермешледе стратегия магъаналы жер эди. Аны ючюн душманла шахарны тийресине уллу кюч  келтиртеди: танкла, самоход сауутла да. Былайда сермешни юсюнден а бизни жигитни саугъалау документде толу шартла бардыла:

«Немисли-фашистлеге къажау урушда Батчаев кесин батыр, антына кертичи командир болгъанын кёргюзтгенди. 1945 жылда 17 февральда мараучу батальонну къауумунда ол      салыннган борчланы толтуруугъа  къолдан келгенни этгенди.   Батальон Стжегово шахарны къоруулайды, аны хайырындан  жаяу аскерлерибизге Эльбинг жанына жол ачылады. Ол башчылыкъ этген аскерчиле 110 фашистни жокъ этгендиле, 4 танкны кюйдюргендиле, башха техниканы бузгъандыла.

 Эльбингни тийресинде уа ол таматалыкъ этген аскерле Шпиттелькофда «Графский двор» деген жерни аладыла. Алай бла бизни аскерлеге сермеш бардырыргъа жер кенгертилгенди. Операция бийик даражада бардырылгъаныны хайырындан батальон 4 пушка, 3 пулемёт, башха ырысхы къоллу болгъанды. Десант операция хунерли хазырланнганыны хайырындан  Эльбинг шахар душман аскерледен къорууланнганды. Батчаев аны ичинде бардырылгъан атышыулагъа кеси башчылыкъ этгенди. Батальон жесирге 2000 немислини алгъанды, 1500 душманны жокъ этгенди. Батчаев кеси 30 душманны ёлтюргенди, жесирге 14 аскерчини алгъанды…».

Бу сермешде кёргюзтген жигитлиги ючюн Исмайыл Шахмурзаевич Къызыл Байракъны ордени бла саугъаланнганды.

Урушдан сора ол Орта Азияда школладан биринде ишлегенди. Таулу халкъ бла бирге ата журтуна къайтыргъа онгу болгъандан сора,  КъМАССР-ни Министрлерини Советинде ишлегенди, КПСС-ни обкомуну инструктору болгъанды.

1960 жылда уа обкомну оноуу бла ол республиканы Ич ишле министерствосуна киреди. Ол кёп жылланы кадрла жаны бла бёлюмге башчылыкъ этгенди. Право низамны сакълаучу органлада кёп жылланы бет жарыкълы ишлегени, законлукъну сакълаугъа салгъан къыйыны ючюн ол ич ишле органланы саугъаларына тийишли болгъанды.

Батчаланы Исмайылны жашауу Ата журтуна, халкъына сюймекликни, къуллукъ этиуню юлгюсю болгъанды. 

.

Басмагъа Тикаланы Фатима хазырлагъанды
Поделиться: