Тири жашау бардырыу, аш-азыкъны тюз сайлай билиу – узакъ ёмюрлюлюкню мурдору

Жыл сайын бизни къыралда жюреклери ауруп 1,3 миллион адам ауушады. Ол а бир область араны халкъы чакълы бирчады. Аны ючюн  жюрек, тамырла ауруп башлагъанларын кёргюзтген шартлагъа сакъ болургъа керекди. Аны бла бирге уа устала ахшы юлгюлени да келтиредиле - РФ-ни Саулукъ сакълау министерствосуну штатдан тышында баш кардиологу, профессор Ирина Чазова саулукълу жюреги болгъан адамны портретин ишлегенди. Сиз ол белгилеген затланы унутмай толтура турсагъыз, узакъ ёмюрлю болуругъузгъа уллу себеплик этериксиз, деп эсгертедиле «Комсомольская правда» газетде.

Алай бла саулукълу жюреги болгъан инсан:

1. Спорт бла дайым кюрешеди.

Эм игиси эрттенликде 7-10 минут - зарядка эм ыйыкъгъа юч кере тынгылы жарау этиу. Эм къоркъуусуз, алай эм хайырлы да, кардиологла айтханларына кёре, солууугъузну бузмай, терк-терк жюрюудю.             

2. Азындан сегиз сагъат жукълайды.

Ол заманны ичинде чархда «бузукълукъла» кетериледиле, клеткала, органла жангыртыладыла. Ол санда уа тамырлагъа, жюрекге да себеплик болады.

3. Кюн сайын таза хауада айланады.

30-40 минутну ичинде таза хауада айланыу, айхай да, хайырлыды. Ол кезиуде къан кислород бла байыкъланады, ансыз а жюрек хазна ишлер.

4. Бир кюннге кёгетле ашайды.

Тинтиуле ачыкълагъаннга кёре, бачха битимлени клетчаткалары кёпдю, ол а заранлы холестеринни иги да азайтады. Ол аслам жыйылса, къан тамырланы къабыргъаларын чачдырады.

5. Артыкъ семиз тюйюлдю.

Ёсюмюгюзню, метрледе алып, кеси-кесине керелегиз. Сора ауурлугъугъузну (килограммлада) анга бёлюгюз. Чыкъгъаны 25-ден кёп болса, арыгъыракъ болургъа керекди. Чархда жау кёп болса, тюрлю-тюрлю ауруулагъа келтирген хаталы веществоланы «хазырлап» тебирейди. Ол а тюзюнлей тамырланы, жюрекни да аурутады.   

6. Тютюн ичмейди.

Тютюн ичгенде чархха уула жайылгъанларына эртте да ишеклик жокъду. Ала уа тамырланы къабыргъаларын хронический ауруула бла «саугъалайдыла».

7. Ичгини мардадан оздурмайды.

Эр кишиге бир кюннге къоркъуусуз марда – бир бокал вино, тиширыугъа – жарым бокал. Сора ыйыкъда эки кюнню кеф этдириучю суусаплагъа арталлыда да къатылыргъа керек тюйюлдю. Адам хронический аурууладан къыйнала эсе, аракъына ичмей къойса, андан да игиди.

8. Орта полосада жашайды. 

Эм игиси – артыкъ къызыу неда артыкъ сууукъ болмагъан жерде. Кюнню халы терк-терк тюрленнгени жюрекге, тамырлагъа да ауур болады эмда ала замансыз эскиредиле.

Жюреклеге бла тамырлагъа эм хайырлы азыкъла

Кёгетлени талай тюрлюлери миокардны дарманладан кем къалмай кючлегенлери алгъадан да белгилиди. Алагъа къарайыкъ:

Гёлендир (петрушка)  

- Кюннге бу хансны сууундан бир къашыкъ уртлау гипертониядан сакъланыргъа болушурукъду. Анга кирген веществола уа, дагъыда, гитче къан тамырланы (капиллярланы) кючлейдиле, солууларын алалмай къыйналгъанлагъа дарманлыкъ этедиле, жюрек-тамыр системаны толусунлай да игилендиредиле, - деп ангылатады врач-кардиолог Тамара Огиева.

Гёлендирни сууун кеси аллына угъай, алма-сельдерей неда быхы суугъа къошсагъыз, бютюн хайырлыды. Алай бюйреклери ауругъанлагъа аны ичерге жарарыкъ тюйюлдю.

Бадыражан (помидорла)

Былада да калий бла магний аслам тюбейдиле. Алай жюрекге эм керекли антиоксидант-ликопин а теплицалада ёсгенлеринде угъай, тышында къызаргъанларында барды. Бадыражанланы суулары тамырлада бла мыйыда басымны акъыртын тюшюртеди, аны гипертониялары бла глаукомалары (кёз ауруу) болгъанлагъа дарманлыгъы барды. Жангызда, сатып алгъанда, хант туз къошулмагъанын излегиз. Аны кёплюгю электролит низамны бузады, ол а жюрекге заран келтирмей къоймайды.

Сарымсах

- Сарымсах башланы бичакъ бла туурап кюрешмегиз, андан эсе эзиучю бла эзигиз. Алай этиу алада алицинни чыгъарады, ол а тамырланы ишлеулерин кючлейди, – деп юйретеди диетолог Светлана Бережная.

Имбирь

Аны капсаицин деген ферменти гитче тамырчыкълада окъуна къанны барыуун игилендиреди, баш ауругъанда неда гипертониядан къыйналгъанда спазмаланы кетереди. Ол дагъыда, къанны жукъартып, тромбла болмазына да жарайды.

Басмагъа Кульчаланы Зульфия хазырлагъанды.
Поделиться: